Recenzja książki: Wielkie Księstwo Litewskie. Podróż po bliskich Kresach

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Należący do Serii z walizką historyczny reportaż Wielkie Księstwo Litewskie (tereny dzisiejszej Litwy i Białorusi) jest zaproszeniem w Podróż po bliskich Kresach, gdzie – odwiedzając wiejskie chaty, miejskie kamienice, siedziby rodów książęcych, dworki artystów oraz bazy bojowników, czytelnik uzupełni – mniej lub bardziej znikomą – wiedzę na temat naszych rodaków żyjących na kresowych terenach.

Na historyczną treść książki składa się dziesięć rozległych, bo obejmujących całe wieki, fragmentów historii. Rozpoczynając od zwykłych, przyziemnych spraw związanych z załatwianiem wizy i przekraczaniem granicy (przymusowe wizyty w białoruskim konsulacie, dziesiątki formularzy, wprawiające w osłupienie rozmowy z funkcjonariuszami i pogranicznikami), Sławomir Koper zaprasza czytelnika na niezapomnianą wędrówkę po polskich śladach. Ten, kto z zaproszenia skorzysta, będzie miał okazję zwiedzić leżące nad Niemnem Grodno – miejsce obrad sejmików ziemskich powiatu grodzieńskiego i oszmiańskiego, w Pińsku natomiast dotrze do miejsc dawnej świetności, popłynie po Pinie jednostkami rzecznej flotylli, a także pozna losy pińskich Żydów. Wczyta się w dzieje rodów bohaterów i dziwaków oraz najbardziej oryginalnych postaci na Kresach II Rzeczypospolitej. Krocząc śladami wielkiej miłości wieszcza, zweryfikuje wiadomości poznane na lekcjach języka polskiego (wraz z końcem romansu). Uda się też na dwór Piłsudskiego, odwiedzi Kowno – najbardziej litewskie z miast, pozna różnicę między „Litwinem” a „Żmudzinem”. Ze szczytu Góry Zamkowej podziwiać będzie uroki Wilna, na dłużej zatrzymując się w Sanktuarium Maryjnym w Ostrej Bramie.

Publikacja Wydawnictwa Fronda napisana została z typową dla historyka wnikliwością oraz znajomością tematu. Obecną na jej kartach przeszłość uzupełniają spostrzeżenia dokonane przez autora podczas współczesnych podróży, spotkań, rozmów i przemyśleń. To, co było kiedyś, zostało sprawnie zestawione z tym, co dzieje się obecnie na ziemiach dzisiejszej Litwy i Białorusi, na których współczesne ślady polskości mieszają się z tymi z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Mnóstwo faktów historycznych uzupełniają ciekawostki, eksperymenty światopoglądowe, skandale. Są daty, nazwiska, tytuły społeczne, pełnione funkcje, nazwy geograficzne (dawne i obecne), dane statystyczne, obszerne opisy, zwięzłe wyjaśnienia. Są wspomnienia, interesujące dialogi, obrazowe opisy, fragmenty utworów literackich. Szczegółowa treść poparta została wynikami wieloletnich badań historyków, archeologów, etnologów, językoznawców. Każdy rozdział poprzedza mapka ziem tworzących Wielkie Księstwo Litewskie oraz zapisane na ozdobnej grafice zdania wprowadzające do treści rozdziałów. Pomocą służą bibliograficzne przypisy dolne (pozycje tradycyjne i internetowe), pochodzące z wielu źródeł czarno-białe i kolorowe zdjęcia oraz wybrana bibliografia.

Historyczny reportaż Wielkie Księstwo Litewskie. Podróż po bliskich Kresach to skarbnica wiedzy o życiu Polaków na terenach kresowych i duma z przeszłości polskiego narodu, to także przetrwała przez lata polska tożsamość oraz poczucie przynależności do wspólnoty.

Tagi: historyczne