Recenzja książki: W imieniu życia. Opowiedz mi o śmierci...
Recenzuje: mrowka
Propozycja wydawnicza Kluczy z pewnością oznacza książkę niełatwą, a jednocześnie bardzo potrzebną. To swoista antologia utworów z różnych kręgów kulturowych oraz fragmentów ze znanych książek. Spaja je temat – motyw umierania. „Opowiedz mi o śmierci…” głosi zamieszczona w tytule prośba, a cały tomik stanowi zarówno przegląd rozważań na temat odchodzenia, jak i źródło eschatologicznych refleksji. Pozycja ta została pomyślana jako książka dla dzieci – ułatwiająca rozmowę o tym, co nieuchronne, pokazująca pomysły na to, co dzieje się po życiu – sprawdzi się jednak także jako podręczny zbiorek dla dorosłych, swoiste ars moriendi na miarę XXI wieku. Można po prostu podsunąć ją dziecku, ale znacznie lepiej będzie wykorzystać zamieszczone tu teksty jako inspirację do niełatwych przecież wyjaśnień.
Krzysztof Zanussi w króciutkiej przedmowie tłumaczy, że „warto trzymać tę książkę w domu i czytać ją, kiedy jeszcze jest dobrze, bo wiemy, że kiedyś będzie bardzo źle. Wtedy może któraś z myśli tu zawartych podziała jak iskierka w mroku”. W tym nietypowym wstępie widać coś, co zaskakuje: głęboką niezgodę Zanussiego nie tylko na proces umierania: wewnętrzny sprzeciw wobec tej książki, wobec rozmaitych prób oswojenia śmierci. Po takim wprowadzeniu wydaje się wręcz, że będziemy mieć do czynienia z książką okrutną, niełatwą i budzącą strach. Nic bardziej mylnego: antologia przytoczona przez Claire d’Hennezel to zbiór cytatów kojących. W dodatku przeznaczona jest nie tylko dla młodych czytelników, bo również dorosłych ujmie swoistą prostotą i odkrywczością zarazem. Część myśli opowiedziana została w formie bajek lub przypowieści – są to fragmenty ponadczasowe i każdy, niezależnie od wieku, znajdzie tu coś dla siebie, wyczyta coś, co stanie się cząstką jego myśli, zrozumie…
Obok głęboko filozoficznych prawd znajdzie się tu i plastyczne spostrzeżenie ośmiolatki, zachwycające swoim przesłaniem. Zachwyca w ogóle bogactwo formalne cytatów. Obok wspomnianych już bajek i przypowieści są tu porady, listy, przemyślenia, opowiadania, dialogi, wiersze, modlitwy, quasi-spowiedzi, wspomnienia, fragmenty wywiadów, hymny i psalmy, legendy… Claire d’Hennezel przywołuje elementy różnych wyznań, zestawia je z dokonaniami filozofów. Łączy w tej książce różne kultury, co nadaje tomikowi posmaku egzotyki. Autorka pokazuje, że śmierć od zawsze frapowała ludzi i że ciągle jeszcze można przedstawić ją odkrywczo i łagodnie. Przejście do innego świata w wykonaniu bohaterów literackich, stosunek sławnych ludzi do umierania…: widać dokładnie egalitaryzm, ale i odwieczne próby pokonania eschatologicznego lęku.
Dobór cytatów pozwala na przegląd metod oswajania siebie i dzieci z tematem odchodzenia. Wbrew oczekiwaniom nie ma tutaj smutku, a teksty powinny pomagać w trudnych chwilach. Czytane „kiedy jest dobrze” dostarczą sporo wzruszeń i przy tym materiału do przemyśleń. Nie do pominięcia jest strona graficzna, zresztą ilustratorki – Delphine Charlotte oraz Christine Chertemps – uznaje się tu za współautorki książki. Układały one część „złotych myśli” w spirale, fale, promienie słońca i inne fantazyjne figury, bawiły się czcionkami, traktując teksty jako grafikę. Wydobywały z nich plastyczny i artystyczny potencjał, co po pierwsze trochę zaprzecza lękowi przed śmiercią i oddala go, a po drugie – uniemożliwia monotonię, przyciąga i zachęca. Radosne opracowanie graficzne nie kontrastuje z melancholijną treścią, a harmonijnie z nią współgra. Proste ilustracje i nasycone kolory dopełniają całości.
To książka, której istnienia nie można przemilczeć. Obok tak znanych scen jak odejście Małego Księcia czy rozmowa z „Oskara i pani Róży” znajdą się tu i inne, o podobnej wymowie. I choćby z tego względu po „Opowiedz mi o śmierci…” warto sięgnąć.
