Recenzja książki: Ukrzyżowany Mówca

Recenzuje: Damian Kopeć

Orator Crucifixus

Czytanie tekstów napisanych bardzo dawno temu z różnych powodów nie jest łatwe. Trudność sprawia ich język, o ile możemy czytać je w oryginale. Trudność sprawia wierne tłumaczenie na język współczesny – tak, by nie zmieniać sensu przekazu, nie zniekształcać treści, oddać ducha. Większość czytelników nie zna tła czasów, w których dane słowa zostały zapisane, mentalności epoki. Ocenianie ich ze współczesnego punktu widzenia ma sens, ale często bywa niesprawiedliwe – oceniamy z zupełnie innej perspektywy, mając inne doświadczenie czy wiedzę. A jednak warto sięgać po dawne teksty. Zwłaszcza gdy poruszają one tematy ważne niezależnie od czasów. Wtedy, gdy mówią o człowieku i jego poszukiwaniach, o wierze, o dobru i złu. Wydają się te teksty często prostsze pod względem słownictwa, inne pod względem formy, ale jakby mocniej trafiające w sedno. Mniej uciekające w tak dziś modne, niewiele wnoszące słowotwórstwo. Słowotwórstwo, którego nadużycie jest symbolem naszych, mocno przegadanych czasów. Jakże bowiem często wyszukane współczesne słownictwo nie służy wyjaśnieniu, lecz rozmyciu znaczeń, przykryciu ubóstwa myśli, symulowaniu rzetelnej refleksji i głębokiej analizy.

Ukrzyżowany Mówca ojca Stanisława Papczyńskiego - współcześnie ogłoszonego świętym - został napisany w XVII wieku po łacinie. Mamy zatem tutaj do czynienia z przekładem. Zachowuje on barokowy styl epoki, w której powstał, słownictwo zostało jednak uwspółcześnione na tyle, że nie obcujemy z archaizmami utrudniającymi zrozumienie tekstu. Ukrzyżowany Mówca to zbiór kazań, a w zasadzie rozważań poświęconych ostatnim słowom Jezusa na krzyżu (słynne siedem słów – myśli). Z punktu widzenia chrześcijaństwa śmierć Jezusa oraz Jego zmartwychwstanie należą do kluczowych momentów tej religii. Śmierć Chrystusa stała się bowiem najpełniejszą, najdoskonalszą ofiarą za grzechy człowieka, która raz na zawsze ustanowiła nowe przymierze z Bogiem. Zmartwychwstanie nadało ostateczny sens wierze i życiu. Nic dziwnego, że ludzie Kościoła z wielką uwagą wczytywali się w ewangeliczne opisy męki i konania Syna Bożego. Że próbowali zrozumieć sens słów, które wypowiedział Chrystus w ostatnich chwilach ziemskiego życia. Ukrzyżowany Mówca jest taką właśnie próbą, dokonaną przez ojca Stanisława Papczyńskiego. Książkę wydał on własnymi staraniami w momencie pewnego życiowego zawieszenia, stanu oczekiwania. Odszedł już wtedy z zakonu pijarów i przygotowywał projekt nowego zgromadzenia zakonnego. Chwilowo był księdzem świeckim.

Rozważania w Ukrzyżowanym Mówcy są napisane w bardzo kwiecistym, obrazowym, patetycznym, jakże charakterystycznym dla baroku stylu. Zdania są rozbudowane, pełne ozdobników. Dużo w nich emocji i osobistego zaangażowania autora. Warstwę emocjonalną uzupełniają myśli sięgające po teksty znakomitości życia kościelnego, duchowego, twórców dzieł literackich. Święty Stanisław Papczyński obficie korzysta z porównań osadzonych w mitologii greckiej i rzymskiej, z symboli świata XVII-wiecznej kultury. Teksty są, wbrew obawom, dobrze zrozumiałe. Sens myśli oddany jasno i wyraźnie. Przemyślenia własne ojca Papczyńskiego – żywe, wciągające i inspirujące dla osoby wierzącej. Dzisiaj nie jesteśmy nawykli do takiego sposobu argumentacji i kwiecistego wyrażania myśli (choć ten drugi, w formie jednakże mało wyszukanej, nader często zdarza się politykom czy dziennikarzom), ale nie sprawia to, że trudno nam je zrozumieć. Miejscami spojrzenie na pewne sprawy jest zaskakująco nowoczesne, wykraczające poza czasy, w których żył autor. Ciekawie ojciec Stanisław mówi na przykład o Bożym miłosierdziu, o roli Maryi jako pośredniczki mogącej wyprosić naprawdę wiele dla żarliwie proszącego o pomoc.

Ukrzyżowany Mówca może być dobrą pomocą w medytacji Męki Pańskiej nie tylko w okresie Wielkiego Postu. Pozwala w nowy sposób spojrzeć na ofiarę krzyżową Jezusa z Nazaretu, doświadczyć wrażliwości ludzi minionych wieków, którzy nie tylko dbali o swoją wiarę, ale i starali się umacniać ją u innych. Wygodny format i odpowiednio czytelna czcionka znacząco ułatwiają lekturę. Lekturę dla wierzących naprawdę pożyteczną.