Recenzja książki: Trzeci Adam. Opowieść o mariawitach

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Działająca początkowo w ramach Kościoła rzymskokatolickiego wspólnota mariawicka w 1906 roku została z niego wyłączona. Przyczyny tej decyzji, skutki oraz obecną sytuację wspólnoty w Polsce i na świecie przedstawia publikacja Trzeci Adam. Opowieść o mariawitach, przybliżając czytelnikowi burzliwe dzieje ruchu mariawickiego.

Ciekawy i całkowicie zrozumiały język przekazu oraz precyzja w prezentowaniu faktów, pozwalają zorientować się w złożoności zagadnienia. W jedenastu rozdziałach Jerzy Pietrkiewicz umieścił informacje pozyskane od najstarszych wyznawców mariawityzmu, świadków znających założycieli, z materiałów archiwalnych oraz źródeł anonimowych. Po przywołaniu w Prologu swoich osobistych wspomnień (o mariawitach po raz pierwszy usłyszał w wieku dziesięciu lat) oraz przedstawieniu kondycji ówczesnego Kościoła i panujących wówczas nastrojów, autor skupił się na założycielce – nazywanej Mateczką Marii Franciszce Kozłowskiej i na arcybiskupie Janie Kowalskim (spotkania, zawiązana między nimi bliska relacja duchowej wymiany, współpraca, inkwizycyjna nagonka, zakończona nałożoną na nich przez papieża Piusa X ekskomuniką). Dalsze szczegóły dotyczą budowy świątyni Miłosierdzia i Miłości w Płocku, mariawickich przywódców, reform, skandali, małżeństw mistycznych, kapłaństwa kobiet (pełne sakramentalne prawo do duszpasterskiej posługi) oraz powszechnego kapłaństwa.

Obszernymi wyjaśnieniami Pietrkiewicz objął płaszczyzny rozwoju mariawityzmu, zagadnienie rozłamu w mariawickim Kościele, a także procesy sądowe (przeprowadzone w oparciu o obciążający arcybiskupa Kowalskiego materiał dowodowy) dotyczące nadużyć seksualnych, zwalczania papiestwa oraz publikowania bluźnierczej wersji Pisma Świętego. Autentyczności lekturze dodają pochodzące w większości z kolekcji Archiwum Emigracji i Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu czarno-białe fotografie, opinie władz kościelnych, fragmenty listów, wyjaśnienia kontekstów, opisy dotyczące wydarzeń historycznych i życia konkretnych osób, świadectwa. Są też doniesienia zaczerpnięte z prasy mariawickiej, incydenty, nawet plotki. Treść Epilogu na dwa głosy wyjaśnia obecną sytuację wspólnoty mariawickiej w wielu krajach oraz seksualną tajemnicę arcybiskupa Kowalskiego, Posłowie natomiast opisuje miejsce mariawityzmu w strukturach Kościoła rzymskokatolickiego, analizuje przyczyny, przebieg i skutki podziału oraz zajmuje się mariawityzmem dzisiaj w Polsce i poza granicami kraju. Pomocą służą obszerne przypisy, bibliografia oraz indeks osób.

Publikacja Wydawnictwa Iskry jest wyczerpującym studium przypadku. Ten kto sięgnie po Opowieść o mariawitach, może być pewny, że po dotarciu do ostatniej strony nie będzie musiał szukać dodatkowych informacji.

Tagi: Literatura faktu