Recenzja książki: Sikhizm

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

O religiach świata warto mieć choćby ogólne pojęcie. Istotna jest wiedza na temat tego, czy dane wyznanie jest monoteistyczne, jaką wyraża doktrynę lub z którego zakątka świata się wywodzi. „Sikhizm” Zbigniewa Igielskiego jest publikacją zawierającą najważniejsze aspekty wywodzącej się z Pendżabu religii. Jak sam autor przyznaje, książka ta jest jedynie wprowadzeniem do studiów nad sikhizmem oraz próbą usystematyzowania pojęć związanych z rozmaitymi wyznaniami.

Sikhizm jest jedną z najmłodszych religii na świecie. Jego początki sięgają drugiej połowy XV wieku. Składa się on jednak z tak wielu nurtów, że trudno w jednoznaczny sposób religię tę opisać i scharakteryzować. Słowo „sikh” oznacza ucznia zgłębiającego wiedzę religijną. Czasami sikhizm bywa nazywany Nanak-path, co tłumaczy się jako „Droga Nanaka” – na cześć pierwszego nauczyciela sikhijskiego. Sama religia swoje źródła bierze w Pendżabie, północnej części Indii, miejscu, przez które przepływa pięć największych rzek tego regionu. Podstawą nauki sikhijskiej jest Boskie Imię – Nam. W sikhizmie istnieje tylko jeden Bóg, który objawia się pod wieloma imionami – „Ponadczasowy” czy „Najwyższy”. Założycielem sikhizmu był Nanak, który podczas porannej kąpieli w rzece doznał objawienia. Datę jego narodzin traktuje się zatem jako początek religii sikhów. Po Nanaku następowało kolejno dziesięciu nauczycieli sikhijskich. Każdy z nich starał się ugruntować pozycję tej religii – niektórzy zakładali nowe miejsca kultu lub miasta, inni natomiast oddawali się pisaniu hymnów, modlitw i utworów ku czci Boga.

Ostatni nauczyciel sikhijski, leżąc na łożu śmierci, nie wyznaczył swojego następcy spośród wiernych bądź uczniów – władzę religijną oddał księdze Adi Granth, która od tamtej pory jest jedynym nauczycielem. Adi Granth jest obok Dasam Granth jedną z dwóch świętych, kanonicznych ksiąg sikhijskich. To zbiór hymnów i modlitw sikhijskich powstały miedzy XVI a XVIII wiekiem, księga w całości uznana przez sikhów, darzona wielkim szacunkiem. Inaczej sprawa ma się w obliczu drugiej księgi sikhijskiej – Dasam Granth. Sporna wydaje się kwestia jej autorstwa, które przypisuje się dziesiątemu nauczycielowi – Gobindowi Singhowi. Sikhowie wykorzystują jedynie jej fragmenty podczas codziennych modlitw. Myślą przewodnią Adi Granth jest zjednoczenie z Bogiem i pokój umysłu, natomiast Dasam Granth pokazuje człowieka, którego obowiązkiem jest zbrojna walka z tyranią i fanatyzmem religijnym. Ogniwem łączącym te powstałe w różnych czasach księgi jest wiara w jednego, ponadczasowego Boga, który nie posiada kształtu ani formy. Sposobem na zjednoczenie się z nim jest codzienna medytacja i powtarzane na zasadzie mantry jego imiona.

Doktryna sikhizmu składa się z dwóch filarów – medytacji i służby. Na medytację składa się pamiętanie o istnieniu Boga poprzez powtarzanie jego imion oraz recytacja Adi Granth i Dasam Granth. Służba natomiast to działanie z którego nie czerpie się żadnych korzyści. Wynika to z prostego, sikhijskiego założenia dotyczącego wyzwolenia poprzez pracę. Służba ta polega zwykle na sprzątaniu świątyni, przygotowywaniu posiłków w darmowej kuchni i zmywaniu naczyń. Praca ta odznacza się szczerością, pokorą, czystością i bezinteresownością. Świątynia sikhijska, gurdwara, jest miejscem, w którym można uzyskać religijny azyl. Tam też przechowuje się kopie świętej księgi Adi Granth. W sikhizmie nie ma stanu kapłańskiego. Ze względu na równouprawnienie kobiet i mężczyzn każdy może przewodniczyć modlitwom w świątyni. Jednak bardzo ważną rolę pełnią muzycy i akompaniatorzy znajdujący się zazwyczaj w pobliżu Adi Granth. Sikhizm jest religią otwartą na dialog. Pytając sikha, czym jest dla niego religia, usłyszymy, że to „Ojcostwo Najwyższego i braterstwo wszystkich ludzi”. Taka definicja pozwala na bardzo szerokie pojmowanie sikhizmu, nie wykluczając z jej obrębu wielu odłamów i sekt, znacznie różniących się od postaw ortodoksyjnych. Cele społeczeństwa sikhijskiego są zatem klarowne. Sikh musi przestrzegać zasad opisanych w świętych księgach, które jednoczą działania wszystkich sikhów, powinien on ponadto akceptować wspólnotę, której ma służyć i traktować jako najwyższego nauczyciela, jego zadaniem jest też szerzenie nauki głoszonej przez nauczycieli sikhijskich. Powinien przyjmować z szacunkiem wszystkich nowych współwyznawców, bez względu na ich wygląd czy kastę. Wreszcie – jego zadaniem jest przestrzeganie zasad ustanowionych przez nauczycieli sikhijskich, które obowiązują w świątyniach.

Książka Zbigniewa Igielskiego jest publikacją zawierającą w skrócie najważniejsze aspekty sikhizmu. Bogata jest w przypisy, tabele, ilustracje i odwołania do innych, również popularnonaukowych książek. Język publikacji obfituje w naukową terminologię, często uzupełnianą słowami w pełnym, oryginalnym brzmieniu pendżabskim. Autor cytuje dość duże fragmenty Adi Granth i Dasam Granth w oryginalnej wersji, uzupełniając je polskim tłumaczeniem. „Sikhizm” Igielskiego jest doskonałym, skompilowanym dziełem uzupełniającym lub dającym pewien obraz na jedną z szybko rozwijających się i znajdujących kolejnych wyznawców religii świata.