Recenzja książki: Rozkaz

Recenzuje: Justyna Gul

Wojenna tożsamość

Temat wojny pojawia się w nieskończenie wielu utworach i jest przedstawiany w różnych kontekstach, analizowany na wielu płaszczyznach. Możemy opłakiwać losy niewinnych ofiar, drżeć w okopach, podziwiać bohaterskie czyny, czy też wzruszać się, czytając o trudnej miłości.

Również Leena Lander sięga po motywy wojenne, a dokładnie podejmuje temat wojny domowej w Finlandii. Stronami konfliktu są „Czerwoni” oraz „Biali” i - jak w każdej wojnie - także tu pełno jest bezsensownych śmierci. Jednak w znakomitym dreszczowcu psychologicznym, jakim jest niewątpliwie „Rozkaz”, walka jest jedynie pretekstem do skonstruowania fabuły. W rzeczywistości mamy do czynienia z opowieścią o ludziach, emocjach nimi targających, uczuciach i zachowaniach.

Bohaterami „Rozkazu” są dwaj mężczyźni – sędzia Emil Hallenberg, dyrektor ośrodka Ruukkijoki, w którym czasowo przebywają więźniowie oraz jegier Aaro Harjula. Pomiędzy nimi stoi fascynująca kobieta, więźniarka Miina Malin. A może raczej Miina Puronen w żałosnym wcieleniu istoty maltretowanej przez ojca lub Miina Lehto, marna namiastka żony?

Tajemnicza kobieta ma wiele twarzy i tak naprawdę nie wiadomo, która z nich jest prawdziwa. Kiedy Harjula, były handlowiec, syn bohatera należącego do grupy kapitana Hööka, decyduje się odtransportować ją pod sąd polowy, ma przed sobą człowieka, który cudem uniknął śmierci. Stopniowo w Miinie budzi się duch walki, a przez nieudaną próbę ucieczki zarówno więźniarka, jak i jegier trafiają na opuszczoną wysepkę.

U bram Ruukkijoki stają dopiero po blisko dziesięciu dniach od zniknięcia, głodni i skrajnie wyczerpani. Oboje milczą zgodnie i nikt nie jest w stanie odkryć, co tak naprawdę zdarzyło się na wyspie.

Lander buduje atmosferę tajemniczości, seksualne napięcie wprost iskrzy, a za pomocą niedopowiedzeń i aluzji autorka wprowadza nas w stan wewnętrznego niepokoju. Skomplikowane relacje pomiędzy tym trójkątem komplikuje dodatkowo rozwiązła żona sędziego, Beata. Rzeczywistych związków i bliższych stosunków możemy się tylko domyślać, a nad wszystkim wisi widmo kary śmierci. Miina jest bowiem podejrzana o morderstwo patrona Waldemara Henrikssona, a coraz bardziej sfrustrowany Hallenberg pod naciskiem przełożonych jest gotów skazać dziewczynę.

Kim tak naprawdę jest Miina? Sami możemy stworzyć jej historię, bowiem ona oszukuje wszystkich. Także wobec siebie nie jest zupełnie szczera i tak naprawdę nie wiadomo, jakie pobudki nią kierują. Ale może taka mnogość tożsamości wynika ze specyfiki wojny, gdy wszyscy pragną tylko przetrwać - niezależnie od ceny?

Pewne jest wyłącznie to, że „Rozkaz” jest fascynującym studium ludzkiej psychiki, rodzącej się więzi pomiędzy ofiarą i oprawcą oraz próby pogodzenia się z brutalną rzeczywistością. Nie każdy może wytrzymać obciążenie, a sumienie dopomina się o samobiczowanie. Bohaterowie Lander przyjmują różne postawy i nie do nas należy ich ocena. My możemy jedynie zachwycać się kunsztem autorki i klimatem, jaki potrafi stworzyć. To już dziesiąta powieść autorki, a z każdą kolejną Leena Lander wspina się na wyżyny. Cieszę się, że ta wędrówka może być także udziałem czytelników.