Recenzja książki: Razem czy osobno? Polemika wokół książki Zbigniewa Nosowskiego
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Małżeństwo, wiążące osoby emocjonalnie, ekonomicznie i prawnie, to znak miłości Chrystusa i Kościoła. Owo przymierze mężczyzny i kobiety jest wspólnotą podniesioną do poziomu nadprzyrodzonego.
Książka „Razem czy osobno?” zawiera opinie dotyczące rzadko dostrzeganej i mało docenianej duchowości małżeńskiej. Podczas żmudnej drogi poszukiwania prawdy, współautorzy prezentują swoje odmienne poglądy, skupiające się na rozważaniach Zbigniewa Nosowskiego „Parami do nieba”. Intelektualne zmagania rozpoczynają przemyślenia Małgorzaty Wałejko, akcentującej to, co bez wątpienia posiada ogromne znaczenie: duchowość małżeńską, rozumianą jako uświęcanie poprzez odpowiedzialne traktowanie współmałżonka i siebie samego, realizującą się w zwykłych czynnościach. Owa „mistyka codzienności” ułatwia partnerom trwanie w jedności i miłości, a także dostrzeganie obecności Boga we wzajemnym oddaniu serc i ciał.
Małgorzata Wałejko przytacza również określenie Jana Pawła II „jedność dwojga”, poddając w wątpliwość interpretacje Zbigniewa Nosowskiego, którymi zaprzecza on budowaniu więzi z Bogiem przez każdego z małżonków z osobna. Z odmiennym zdaniem polemistki spotkało się również pozytywne nastawienie do propozycji wspólnego sakramentu pojednania dla małżonków oraz wezwanie do traktowania małżeństwa jako jednej, wspólnej drogi do Boga. Swymi spostrzeżeniami dzieli się również Monika Waluś, zastanawiając się, jak wielkim darem jest małżeństwo dla duchowości. Akcentuje potrzebę okazywania miłości przede wszystkim tym, którzy są najbliżej siebie w zwykłej, szarej codzienności, nieustannie, każdego dnia. Idąc tym tropem przyznać trzeba, że droga duchowa każdego z małżonków ma służyć budowaniu i utrzymywaniu więzi. Chodzi więc o duchową jedność małżeństwa, a prawdziwa jedność osoby będzie „realna także w rzeczywistości niebiańskiej”. Dlatego nie wolno zapominać, że droga do Boga wiedzie poprzez trud codziennego, wspólnego, małżeńskiego życia.
Dodatkowych refleksji dostarcza Janusz Pyda, analizując kwestię wolności woli. Dopuszcza odstąpienie od realizacji własnej woli, co nie jest równoznaczne z oddaniem osobistej wolności. Gdyby tak się stało, doszłoby do utraty zdolności bycia darem dla drugiej osoby. Uważa również, że wspólna spowiedź małżeńska oraz wspólne kierownictwo duchowe nie jest wskazane ze względu na różnice charakteru małżonków, stopnie rozwoju ich osobowości, a także umiejętność współpracy z łaską.
Kolejne rozdziały zawierają odpowiedź Wałejko na pytania skierowane do niej przez Janusza Pydę. Polemistka przekonuje, że sakrament małżeństwa, rozumiany jako łaska obecności Boga w więzi małżeńskiej, jest „środkiem zaradczym na osłabienie natury po grzechu pierworodnym”. Charyzmat bezżeństwa natomiast jest darem Chrystusa dla Kościoła. Zarówno małżonkowie, jak i celibatariusze, żyjąc w wybranym przez siebie stanie, dążą do zjednoczenia z Bogiem.
Głos w dyskusji zabiera również Piotr Sikora, opierając swoje rozważania na założeniach antropologicznych. Przytaczając fragmenty Konstytucji dogmatycznej o Kościele oraz teksty biblijne, zajmuje konkretne stanowisko: „na Sądzie (…) nie stanę bez mojej żony. (…) dar życia wiecznego będziemy mogli przyjąć tylko razem”.
Pomocą w zrozumieniu istoty problemu służą małżonkowie Jankowiakowie. Skupiając się na praktyce życia małżeńskiego, widzą w nim wspólne budowanie relacji z Bogiem. Podkreślają konieczność troski o jedność. Modlitwa rodzinna, dialog małżeński i wspólne przystępowanie do sakramentów są środkami prowadzącymi do celu.
Historycznym dodatkiem do prowadzonej polemiki są wybrane kanony synodu w Gangrze (370) i Soboru Trydenckiego (1545-1563), przemyślenia wielkich Doktorów Kościoła (Ambroży, Hieronim i Augustyn), a także fragmenty Dekretu o formacji kapłańskiej.
Zawarte w książce listy, wymieniane między Małgorzatą Wałejko a Zbigniewem Nosowskim mają na celu wspólne podsumowanie wszystkich „za” i „przeciw”, każdego „razem” i „osobno”, by móc dojść do konstruktywnych wniosków.
W zakończeniu W. Surówka przyznaje, że rozważania polemistów zaowocowały ewolucją również w środowisku teologów zajmujących się małżeństwem. Warto więc sięgnąć po „Razem czy osobno?” i wydobyć to, co stanowi umocnienie na żmudnej drodze codziennego życia.
