Recenzja książki: Rajska dolina

Recenzuje: Justyna Gul

Pokaż swoją twarz, prawdziwą twarz

Osobowość dyssocjalna, osobowość społeczna – to często używane określenia psychopaty. Tradycyjnie psychopatia powiązana była z zaburzeniami odczuwania emocji oraz problemami w kontaktach interpersonalnych, a szczególnie z agresją i przemocą. Współczesna psychiatria niestrudzenie pracuje nad tym zaburzeniem struktury osobowości, starając się odnaleźć źródło choroby i precyzując kluczowe dla diagnozy cechy. Najpopularniejsza obecnie koncepcja, stworzona przez kanadyjskiego psychologa Roberta D. Hare’a tzw. operacyjna koncepcja psychopatii zakłada istnienie dwóch podstawowych czynników składających się na psychopatię. Pierwszy z nich dotyczy egoistycznego, pozbawionego wyrzutów sumienia wykorzystywania ludzi, powierzchownego uroku osobistego, tendencji do konfabulowania, a także chłodu emocjonalnego oraz nieodpowiedzialności. Drugi czynnik związany jest natomiast z antyspołecznym i nieakceptowanym stylem życia, dużą podatnością na znudzenie i koniecznością stymulacji czy niewielką samokontrolą zachowania. Dla systemu karnego (a także dla samego społeczeństwa) idealną sytuacją byłoby dotarcie do źródeł problemu, to bowiem mogłoby pomóc w znalezieniu środka służącego zapobieganiu przestępstwom, których psychopaci często się dopuszczają. Zastanowić się jednak należy, czy nie istnieje drugi, negatywny wymiar badań? Czy ktoś mógłby być zainteresowany… tworzeniem psychopatów?

Na to pytanie próbuje odpowiedzieć Marie Hermanson, jedna z najpopularniejszych skandynawskich autorek, która w mistrzowski sposób łączy wątki psychologiczne i sensacyjne, tworząc powieści, które na długo zapadają w pamięć. Rajska dolina, opublikowana nakładem wydawnictwa AMBER, jest właśnie jedną z publikacji, których lekturze oddajemy się z biciem serca, zaś prawdopodobieństwo wydarzeń zmusza do nerwowego oglądania się za siebie i już na zawsze zmienia spojrzenie na kwestię bezpieczeństwa. Po powieść powinni sięgnąć szczególnie czytelnicy, którzy mają wobec thrillera psychologicznego wysokie oczekiwania, którzy pragną dociekać, rozważać i analizować poszczególne kroki bohaterów. U Hermanson nic nie jest oczywiste, nic nie jest takie, jakim się wydaje, zaś fabuła niepokojąco zbliżona jest do kierunku, jaki przybiera współczesna nauka.

Autorka przedstawia czytelnikom Daniela, depresyjnego nauczyciela języków, byłego pracownika Parlamentu Europejskiego w Brukseli. Ma on za sobą wieloletnią terapię, zaś źródeł swoich problemów poszukuje w relacji ze swoim bratem-bliźniakiem, Maxem. Wychowywani osobno, spotykali się wyłącznie raz w roku, ale już jako dzieci różnili się znacznie od siebie. Max był tym przebojowym i pełnym pomysłów, zaś Daniel – chłopcem wycofanym, ustępującym bratu na każdym kroku. Później zresztą przyznaje, że czuł się „jak pacynka”, będąc narzędziem manipulacji w rękach brata. Może właśnie dlatego kiedy po latach otrzymuje od Maxa list, w którym ten zaprasza go do Rajskiej Doliny, ekskluzywnej kliniki psychiatrycznej, mężczyzna bez wahania porzuca Sztokholm i wyrusza w drogę. Nie wie jednak, że to nie tęsknota skłoniła brata do poszukiwania kontaktu, ale pewien makiaweliczny plan…

Rajska dolina to lektura niepokojąca, podobnie zresztą jak wizja chęci stworzenia zamkniętego społeczeństwa, składającego się z psychopatów. Badania nad przyczynami psychopatii, sterowanie zachowaniami drugiego człowieka, manipulacja wynikami, zmierzająca do pozyskania sponsorów – w powieści znajdziemy wszystkie zjawiska, które możemy obserwować na co dzień, dlatego właśnie książka budzi taki niepokój. Doskonale prowadzona akcja, zaskakująca brakiem gwałtownych zwrotów, niestrudzenie zmierza do końca opowieści, choć nikt nie ma pewności, jaki ów finał będzie. Bohaterowie zostali nakreśleni z prawdziwie mistrzowską precyzją, otrzymujemy również solidną dawkę wiedzy psychologicznej i… nieufności w stosunku do lekarzy oraz ich praktyk. To wszystko czyni powieść Hermanson prawdziwym majstersztykiem, niemal gotowym scenariuszem filmowym, a także najlepszą zachętą do tego, by śledzić kolejne publikacje autorki.