Recenzja książki: Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli

Recenzuje: Justyna Gul

Obyś cudze dzieci uczył!

Prestiż zawodu nauczyciela w oczach społeczeństwa utrzymuje się w Polsce od połowy lat dziewięćdziesiątych na wysokim poziomie. Dzieje się tak, pomimo negatywnego odbioru rzeczywistości przez samych nauczycieli i obciążeń związanych z pracą pedagoga. Powtarzają się również  głosy krytyczne przekonanych, iż praca pedagoga jest łatwa, ilość godzin poświęconych szkole - znikoma, natomiast wynagrodzenia zbyt wysokie w stosunku do zaangażowania.

Szerszy pogląd na tę kwestię daje nam opracowanie „Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli” pod redakcją J. Pyżalskiego i D. Merecz. To zapis solidnie przeprowadzonych badań, dotyczących psychospołecznych warunków pracy polskich nauczycieli, obejmujących zarówno patogenne, jak i pozytywne elementy środowiska pracy.

Autorzy założyli, że wymienione czynniki wpływają na nauczyciela i mają swoje konsekwencje w postaci określonego poziomu stresu zawodowego oraz wypalenia zawodowego. Pociąga to za sobą pogorszenie się relacji nauczyciel – uczeń, objawiające się miedzy innymi przemocą, której sprawcami mogą być obie strony. Te negatywne interakcje zostały zdefiniowane zgodnie z założeniami projektu badawczego, bez ograniczania się do tradycyjnych przejawów tego zjawiska. Autorzy uwzględnili dwie grupy wskaźników, a mianowicie - niewłaściwe zachowania uczniów oraz dyrektywne przekonania nauczycieli.

Grupa badawcza liczyła ponad tysiąc respondentów, a zastosowana metoda wywiadu kwestionariuszowego pozwoliła na optymalizację procesu badawczego i wykorzystanie kwestionariuszy MBI, MDM oraz KOZP. Oparto się na pogłębionej diagnozie środowiska pracy nauczycieli przeprowadzonej w ramach grantu 1-R-06 finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, zrealizowanego przez Instytut Medycyny Pracy w Łodzi. Projekt został zatytułowany „Pozytywne i negatywne elementy psychospołecznego środowiska pracy w szkole a przemoc w relacji nauczyciel-uczeń”.

Omawiana publikacja ma jednak także wymiar praktyczny, a kolejne jej rozdziały wprowadzają do zagadnień związanych z czynnikami pozytywnymi i negatywnymi w środowisku pracy, prezentują wyniki badań, zaproponowano w nich także rozwiązania, mające na celu zapobieganie negatywnym skutkom stresu w pracy, zredukowanie jego poziomu bądź też - całkowitą eliminację. Praktyczne rozwiązania koncentrują się na wsparciu pozytywnych aspektów środowiska pracy nauczycieli.

Podsumowanie publikacji stanowi temat dotyczący struktury, strategii i metodologii programu promocji zdrowia psychicznego nauczycieli. Uznawana jest ona za skuteczny i efektywny sposób osiągania celów zdrowotnych, bez angażowania zaawansowanych technologii medycznych i interwencji farmakologicznej.

„Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli” stanowią gruntowne opracowanie kwestii związanych ze środowiskiem pracy pedagogów. Książka adresowana jest głównie do osób zajmujących się planowaniem i organizacją pracy nauczycieli, ale również do pedagogów oraz studentów kierunków pedagogicznych i pokrewnych. Opracowanie może stanowić wartość samą w sobie, jak i wstęp do dalszych badań oraz zgłębiania tematu.