Recenzja książki: Przewodnik po wyspie
Recenzuje: mrowka
Fotografia zamieszczona na okładce książki „Przewodnik po wyspie” jak i tytuł publikacji Czytelnika, przywodzą na myśl foldery i broszury reklamowe biur podróży. Sielski widok – lazurowe morze i maleńkie zielone wyspy – przynosi ukojenie i zaprasza do lektury. Senko Karuza nie skłania się jednak ku przedstawianiu atrakcji turystycznych Chorwacji, a pokazuje jedną z bajecznych wysp z punktu widzenia jej stałych mieszkańców. W ten sposób Chorwacja przestaje sięjawić jako region idealny na wakacyjny wypoczynek, a zaczyna odsłaniać nieznane dotąd oblicze.
Senko Karuza w swoim tomiku wyzyskuje opowieści o zwykłej, a przecież egzotycznej codzienności mieszkańców oddzielonej od lądu, niemal baśniowej krainy. Dzieciństwo i młodość spędził pisarz na adriatyckiej wyspie Vis – literacka podróż do przeszłości jest zatem zaprawiona lekką nutką nostalgii, równoważonej pełnym ciepła humorem. „Przewodnik po wyspie” to zbiór króciutkich opowiadań – refleksji na temat życia na wyizolowanym terenie. Autor wciela się w rozmaite postacie – czasem poluje na szczygły, raz szuka przepisu na ciasto marmurkowe, raz jest stary i rozgoryczony, to znowu pełen sił witalnych.
Refleksyjnej ocenie poddawane jest absolutnie wszystko, od rdzennych mieszkańców wyspy, turystów i nowobogackich, którzy próbują kupić sobie szczęście, od przypadkowych przechodniów po – zwyczaje ludzi, poobiednie drzemki, potrawy przygotowywane na wyspie, zajęcia i prace przy gospodarstwach. Egzystencja na oddzielonej od świata wyspie płynie zupełnie inaczej. Tu obco poczują się ci, którzy ciągle gonią za pieniędzmi, najlepiej zaś odnajdą się ludzie żyjący w zgodzie z rytmem natury. Nie znaczy to, że czas płynie tu leniwie – wyspa, którą przedstawia Senko Karuza, to nie utopia, nie zawsze wszystko układa się tu po myśli mieszkańców.
Choć wydaje się po lekturze opowiadań z tomiku, że rzeczywistość przedstawiona to arkadia, w porównaniu z zabieganiem i pośpiechem, z jakim większa część odbiorców ma do czynienia na co dzień. Niekiedy aż trudno uwierzyć w prezentowane w tej książce obrazy... „Przewodnik po wyspie” nie przedstawia Chorwacji znanej z reklam czy ofert biur turystycznych. Przenika w głąb jednej z wysp, dociera do elementów nieznanych i niedostępnych zwykłemu zwiedzającemu i pokazuje je nie jako atrakcję turystyczną, ale jako niedostępne zjadaczom chleba obszary i zwyczaje. Senko Karuza wyłapuje to, co stanowi o niezwykłości wyspiarskich obrazów, rekonstruuje mentalność mieszkańców i kontrastujących z nimi turystów. Dla pisarza to środowisko naturalne – może więc bez przekłamań stworzyć godną zaufania i podziwu relację o miejscu odmiennym od tych, które znamy.
Ogromną zaletą tej książki jest jej odmienność, nieprzystawalność do zwykłych podróżniczych opisów. Ale chociaż Senko Karuza stawia na oryginalność, tworzy też uniwersalną opowieść o człowieku, o jego tęsknocie za wolnością, spokojem czy szczęściem. To historia o iluzji, zderzeniu wyobrażeń i marzeń z rzeczywistością: bo nawet mieszkańcy wyspy nie zawsze chcą dostrzegać jej sielankowość, uciekają we wspomnienia i kreują zupełnie inny obraz siebie. Pokazuje Karuza, jak pytania zmieniają się w pragnienia i jak to, co dla jednych wydaje się rajem, innym nie przynosi zadowolenia. Motyw przyjemności, szczerości, zadowolenia i spełnienia powraca w tych opowiadaniach bardzo często. Przy czym możliwe do uchwycenia szczęście wywoływane bywa przez z pozoru banalne czynniki – wypicie kawy na rynku czy pozbycie się wyjątkowo irytującej muchy. Szczęście przynosi obecność zdziczałego kota, którego nie da się wytresować ani oswoić, a także poczucie własnej wartości, niezłomność charakteru i duma.
Życie na wyspie toczy się innym trybem – to próbuje autor przekazać w niebanalny sposób. Mnóstwo w książce miejscowych określeń, także składających się na obraz wyspy – na końcu tomiku znajduje się słowniczek pojęć. Trzeba też wspomnieć o pracy tłumaczki, która by wiernie oddać sens mikroopowieści, poznawała życie na wyspie, mentalność ludzi i ich przyzwyczajenia. Jej komentarz zamieszczony na końcu książki to dodatkowe opowiadanie, równie niezwykłe, egzotyczne, a przy tym bliskie każdemu czytelnikowi. „Przewodnik po wyspie” pozwala odbyć ciekawą literacką podróż.
