Recenzja książki: Przekleństwo Adama

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

Problemem nieodłącznie związanym z genetyką jest zróżnicowanie płci. Od lat naukowcy zastanawiają się, co sprawia, że z jednej części embrionów rodzą się dziewczynki, a z drugiej - chłopcy. Co tak naprawdę determinuje płeć dziecka w pierwszych tygodniach jego życia? Bryan Sykes, światowej sławy genetyk, w swojej książce „Przekleństwo Adama" rozpracowuje problem różnic płci na poziomie samego DNA, dając jednocześnie do zrozumienia, że chromosom Y, nieodłączny atrybut wszystkich mężczyzn jest bezsprzecznie na wyginięciu.

"Przekleństwo Adama" jest nietypową publikacją popularno-naukową. Oprócz zagadnień z zakrestu genetyki, rozdziałów poświęconych mechanizmom replikacji, dziedziczenia cech czy szczegółowej analizie budowy i genezie komórek – również gamet, Sykes prowadzi fascynujący opis własnych badań, dylematów, zagadek i problemów, które napotykał w czasie swojej pracy, zajmując się odtwarzaniem genealogii rodzin w oparciu o informacje zapisane w materiale genetycznym. Sykes szczegółowo opisuje pracę w laboratorium nad wyodrębnieniem własnych chromosomów, a z nich – DNA. Zagłębia się w historię poszukiwań swoich przodków, miejsca ich zamieszkania, migracji czy osiedlania się. W podobny sposób analizuje rodowód legendarnego celtyckiego bohatera Somerleda czy azjatyckiego wodza Czyngis-Chana. W zaskakujący sposób łączy genetykę – naukę biologiczną – z genealogią, wspierając tę drugą w znacznym stopniu i pozwalając rozstrzygać wątpliwe jej kwestie. Jednak oprócz fascynujących dygresji Sykes skupia się w dużej mierze na zagadnieniach ściśle genetycznych. Zaczynając od wtajemniczenia czytelnika w świat chromosomów, genów i mechanizmów, jakie nimi kierują, stopniowo analizuje problem rozróżnienia gatunków na dwie płcie. Podaje wady i zalety takiego stanu rzeczy, jednak na tym nie poprzestaje. Dowodzi, że tendencja do posiadania przez rodzinę większej ilości córek niż synów (lub odwrotnie) jest dziedziczna i może być potęgowana, jeśli ojciec i matka dzieci pochodzą z "żeńskiej" (lub "męskiej") rodziny. Sykes w swoich badaniach nad chromosomem Y – dziedziczonym tylko w linii męskiej oraz mitochondrialnego DNA – dziedziczonego w linii żeńskiej, pokazuje odwieczną walkę płci, w której ostatecznie mają wygrać kobiety.

W książce „Przekleństwo Adama. Przyszłość bez mężczyzn" znajdziemy argumenty przemawiające za tym, że w ciągu 125 tysięcy lat mężczyźni znikną z powierzchni Ziemi, co tym samym stanowi zagrożenie dla całego gatunku ludzkiego. Chromosom Y, narażony na ciągłe mutacje, staje się coraz słabszy i coraz bardziej upośledzony. Z biegiem lat mutacje zmienią go do tego stopnia, że w końcu zostanie wyeliminowany z ludzkiego garnituru chromosomów. Sykes jednak podaje kilka możliwości, które mogą zapobiec zagładzie ludzkości. Jednak żadna z nich nie przewiduje w swoich zamierzeniach zachowania obecności mężczyzn na naszej planecie.

Książka Sykesa ukazuje genetykę jako naukę wspierającą wiele dziedzin życia, pomagającą odkryć zagadkowe karty historii lub po prostu rozprawić się z typowo medycznymi problemami. Publikacja napisana jest językiem przystępnym dla czytelników, nawet jeśli nie mieli oni wcześniej do czynienia z genetyką. Autor skrupulatnie wyjaśnia wszystkie naukowe terminy i zagadnienia. Całość okrasza niezliczoną ilością dygresji, błyskotliwych stwierdzeń oraz żartów. Skłania również do zastanowienia się nad faktem, że mimo osiągnięć techniki, jakie obserwujemy w XXI wieku, w obliczu natury wciąż jesteśmy bezradni. DNA wciąż skrywa przed naukowcami zbyt wiele zagadek, by mogli oni na dzień dzisiejszy być w stanie leczyć choroby – nie tylko te genetyczne czy dziedziczne – ale również odpowiedzialnie i świadomie manipulować materiałem genetycznym.