Recenzja książki: Powstanie warszawskie. Najważniejsze fotografie
Recenzuje: Damian Kopeć
Ocalić od zapomnienia
Powstanie Warszawskie. Heroiczny zryw, nierówna walka z najeźdźcą, ze zbrodniczą niemiecką potęgą, budowaną na gruzach miast, popiołach krematoriów, cierpieniach i śmierci milionowych rzesz zniewolonych narodów. Można dyskutować o samym Powstaniu, można krytycznie oceniać jego przygotowanie i przebieg. Należy jednak przede wszystkim oddać honor wszystkim, którzy poświęcali swoje życie, nierzadko młode. Którzy marzyli o wolnej Polsce i byli gotowi przelewać za to marzenie własną krew.
Album Powstanie warszawskie. Najważniejsze fotografie autorstwa Grzegorza Jasińskiego pełni rolę książki, która ma przyczynić się do ocalenia od zapomnienia ludzi, miejsc, wydarzeń. Rolę tym bardziej istotną, że z każdym rokiem, ba, nawet miesiącem liczba tych, którzy brali udział w Powstaniu Warszawskim maleje. Odchodzą ostatni żywi świadkowie, zostają tylko świadkowie pozornie niemi - wspomnienia, zapiski, zdjęcia. Zdjęcia takie jak zamieszone w tej książce, całą swoją mocą próbujące mówić o walce, o śmierci, o życiu, o marzeniach, o patriotyzmie.
Powstanie Warszawskie to nie tylko krwawe boje, codzienna danina krwi i cierpienia. To również próby życia w oblężonym, systematycznie, metodycznie i z okrutną bezwzględnością niszczonym mieście. To wszystko widać na zdjęciach wobec których trudno przejść obojętnie. Fotografie są wyjątkowym świadectwem tamtych dni. Jak zauważa we wstępie do książki jej autor, znajdują się na nich zarejestrowane nie tylko fakty, ale również emocje, które ostatnio nader często marginalizuje się w toczonym dyskursie o tamtych wydarzeniach. Pozostając trwałym, namacalnym dowodem tak heroizmu, jak i tragizmu tamtych dni, zmuszają one do zdecydowanie głębszej refleksji niż niejeden tekst naukowy czy publicystyczny.
Album Powstanie warszawskie. Najważniejsze fotografie zawiera blisko sto wybranych fotografii, opatrzonych nierzadko obszernym odautorskim komentarzem. Często wzbogaconym cytatami źródłowymi. Autor książki, doktor Grzegorz Jasiński, jest wytrwałym badaczem i znawcą tematyki powstańczej, autorem monografii Żoliborz 1944. Przyświeca mu idea dążenia do ukazania jak najbardziej obiektywnej prawdy o Powstaniu, prawdy wychodzącej poza doraźny interes polityczny czy komercyjny. Częścią tej prawdy są emocje, które kiedyś towarzyszyły ludziom i ich motywowały, a w pracach naukowych są na ogół pomijane. Zamieszczone w albumie fotografie świetnie pokazują i tę stronę tamtych wydarzeń.
Bardzo ciekawy, choć niezbyt obszerny, jest wstęp do książki, przedstawiający ogólnie, z uwypukleniem tylko ważniejszych faktów i okoliczności przyczyny, uwarunkowania i przebieg Powstania Warszawskiego. Daje on pewien ogląd sytuacji i spojrzenie na kulisy podejmowanych wtedy decyzji nie tylko wśród dowództwa AK. Pokazuje rolę ZSRR, Stalina i aliantów w przebiegu Powstania.
Fotografie zawarte w albumie oddają atmosferę gorących dni sierpnia i września 1944 roku. Są różnej jakości technicznej, zachowane często w nie najlepszym stanie, ale i tak wyjątkowe jest to, że przetrwały wojnę i tyle lat po niej. Dokumentują nie tylko walkę, ale również życie w ogarniętej powstaniem Warszawie. Komentarze do nich, jeśli to tylko możliwe, wyjaśniają daną sytuację, osoby uchwycone w kadrze oraz podają autora zdjęcia.
To wyjątkowy album wydany w roku obchodów 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Rodzaj hołdu oddanego wszystkim osobom biorącym w nim udział, powstańcom i ludności cywilnej.
