Recenzja książki: Pomiędzy wiarą a zwątpieniem. Wprowadzenie do psychologii religii

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Wiara ma to do siebie, że w każdej chwili może ulec znacznemu osłabieniu. Otaczająca nas zlaicyzowana rzeczywistość, wciąż mnożące się przeciwności oraz dosięgające człowieka złudne pokusy bardzo często skutecznie przyczyniają się do wzrostu zwątpienia. I tym właśnie dwom elementom ludzkiej duchowości została poświęcona publikacja profesora Adama Zycha. Książka Pomiędzy wiarą a zwątpieniem jest doskonałym wprowadzeniem do psychologii religii, zajmując się stroną przeżyciowo-przekonaniową człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem zależności pomiędzy jego postawą społeczną a kontekstem religijno-kulturowym.

Ponieważ codzienne życie każdego z nas obfituje w egzystencjalne pytania, autor w swych rozważaniach skoncentrował się na religijności człowieka. Po omówieniu fizycznych aspektów tego zjawiska (struktura, źródła, zadania, kategorie, funkcje), przeszedł do omówienia różnych stanowisk współczesnej psychologii religii, po czym skupił się na religijności człowieka na różnych etapach jego rozwoju. Analizie poddał procesy poznawcze, emocje, uczucia, motywacje, potrzeby psychiczne, postawy oraz mechanizmy obronne.

Monograficzna publikacja zawiera materiał bardzo obszerny, co wskazuje na dokładną analizę poruszonego zagadnienia. Egzystencjalne przemyślenia autora gęsto poprzeplatane są z fragmentami utworów wybitnych poetów, aforyzmami moralistów, refleksjami filozofów i teologów, analizami badań znanych psychologów, wynikami obserwacji lekarskich oraz komentarzami demografów (przy wszystkich cytatach podane jest dokładne źródło). Pomocą służą również przykładowe pytania z testów wiedzy, skale postaw, kwestionariusze, tabelki, schematy, wykresy, wyliczenia i podsumowania, a także przykładowa dokumentacja, doskonale nadająca się do badań prowadzonych w zakresie psychologii religii. Sformułowania trudne oraz takie, które pojawiły się w tekście po raz pierwszy, zaznaczono pogrubioną czcionką (ich dokładne wyjaśnienie znajduje się w zamieszczonym na końcu książki słowniku terminów). Bogata bibliografia polsko- i obcojęzyczna wskazuje na ogrom pracy włożonej przez autora.

Chociaż książka Pomiędzy wiarą a zwątpieniem należy do literatury specjalistycznej, przeznaczona jest dla każdego czytelnika. Jest bowiem nadzieja, że głębokie rozważania profesora Adama Zycha przyczynią się do pogłębienia wiary wierzącego, zminimalizowania niewiary niewierzącego oraz utwierdzenia na drodze prawdy tych, którzy wątpią i poszukują. Każdy więc znajdzie w niej coś dla siebie.