Recenzja książki: Po kalifacie. Nowa wojna w Syrii

Recenzuje: Vanillivi

Paweł Pieniążek to młody (ur. 1989 r.), lecz doświadczony już korespondent wojenny, który dotychczas relacjonował między innymi wydarzenia z ukraińskiej rewolucji i wojny w Donbasie, wojny w Afganistanie czy podczas kryzysu uchodźczego. Dotychczas opublikował dwie pozycje książkowe: Wojnę, która nas zmieniła oraz Pozdrowienia z Noworosji oraz liczne artykuły w „Tygodniku Powszechnym”, „Gazecie Wyborczej” i „Krytyce Politycznej”.

Najnowsza książka Pieniążka – Po kalifacie. Nowa wojna w Syrii – to reportaż z północnej Syrii, koncentrujący się na wydarzeniach, które miały miejsce po odbiciu z rąk bojowników Państwa Islamskiego ich ostatniej enklawy w miejscowości Al Baghuz Faukani. Już na pierwszych stronach autor prezentuje niezwykle ważną, rzadko opisywaną w zachodnich mediach perspektywę: z wewnątrz kalifatu.

Relacja wyłaniająca się z opowieści cywili zaskakuje momentami „banalnością zła”: początkowo zmęczeni ciągłymi walkami między różnymi bojówkami w mieście mieszkańcy Ar Rakki widzieli w rządach dżihadystów szansę na stabilizację. Niektórzy uważali, że sytuacja w mieście zmieniła się na lepsze: wzrósł standard usług publicznych, służby zdrowia, wielu dostało pracę przy transporcie ropy naftowej.

W tym kontekście obowiązek noszenia długiej brody i tradycyjnego stroju nie był postrzegany jako bardzo uciążliwy. Ignorowano represje, jakie dotknęły mieszkających po sąsiedzku chrześcijan. Dopiero z czasem do miasta zaczęły docierać informacje o bestialskim traktowaniu jeńców i zbrodniach wojennych dokonywanych na Jazydach i przedstawicielach innych mniejszości religijnych.

Paweł Pieniążek był w centrum wydarzeń: w Kobane i Al-Rakce tuż po tym, gdy rozegrały się w nich kluczowe bitwy, w ewakuowanym Efrinie. Rozmawiał z kurdyjskimi bojownikami i cywilami, także mieszkańcami Państwa Islamskiego. Niektóre z fragmentów relacji porażają: na przykład historia mężczyzny, który w kolejnych bombardowaniach stracił dwie nogi i kolejnych członków rodziny; wyznania młodocianego żołnierza lub opisy masakry Jazydów uwięzionych w górach północnej Syrii. Wielka szkoda, że autorowi nie udało się lepiej wyeksponować podobnych wątków — dziennikarz z większym talentem literackim mógłby na każdym z nich oprzeć poruszającą opowieść.

Jednym z najważniejszych wątków w reportażu Pieniążka jest walka syryjskich Kurdów przeciwko bojownikom Państwa Islamskiego, a także, w szerszym kontekście, walka o autonomię i historia ruchu narodowowyzwoleńczego. Dla osób zainteresowanych tą tematyką Po kalifacie to lektura obowiązkowa. W książce znacznie mniej informacji znajdziemy jednak o walkach toczonych w innych regionach Syrii, gdzie rozegrały się kluczowe dla przebiegu wojny wydarzenia — na przykład o Homs czy Aleppo, do których autor nie dotarł osobiście.

Pawłowi Pieniążkowi udało się doskonale uchwycić, w jaki sposób lokalny konflikt na pograniczu Syrii, Turcji i Iraku zmienia się w brutalną grę globalnych mocarstw, w której nie ma miejsca na ideały i sentymenty. Towarzysząc bojownikom ewakuowanym podczas ewakuacji z Efrinu, autor opisuje ich gasnący zapał, załamanie i rezygnację. Towarzyszy im poczucie zdrady: Stany Zjednoczone wykorzystały bojowników kurdyjskich w walce z Państwem Islamskim, by następnie pozostawić ich samych sobie w obliczu agresji tureckiej.

Ze względu na zawężone ramy czasowe i tematyczne, książka Pawła Pieniążka nie może stanowić obszernego kompendium. Poszczególne zagadnienia opisywane są wyrywkowo i niekiedy w sposób dość chaotyczny. Nie da się jednak zaprzeczyć, że autor zgromadził bardzo ciekawy materiał oraz rzetelnie przedstawił wybrane tematy, dokładając swój kamyczek do tego, abyśmy mogli poznać i zrozumieć jak rzeczywiście wygląda syyrjski konflikt.

Anna Michalska

Tagi: Shiraz