Recenzja książki: Pedagogika społeczna. Zarys problematyki
Recenzuje: Justyna Gul
Słów kilka o pedagogice społecznej
Jedną z subdyscyplin, które wyłoniły się z pedagogiki, jest pedagogika społeczna. Zajmuje się ona czynnikami środowiska decydującymi o wychowaniu człowieka, od jego urodzenia aż do końca życia. Nauka ta uwzględnia szczególnie warunki społeczne, kulturowe, przyrodnicze i biopsychiczne, a także warunki związane z rozwojem współczesnej cywilizacji. Wśród podstawowych zadań pedagogiki społecznej można wymienić profilaktykę oraz kompensację wychowawczą i opiekuńczą. W kręgu zainteresowań pedagogiki społecznej leżą również teoretyczne problemy wychowawcze środowiska oraz metody pracy oświatowej.
O pedagogice społecznej i jej kondycji oraz o stanie badań nad jej rozwojem pisze Mariusz Cichosz, doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Publikacja Pedagogika społeczna. Zarys problematyki Oficyny Wydawniczej IMPULS to zaledwie wprowadzenie w ten niezwykle obszerny i wieloaspektowy temat, ale książka pozwala przyswoić sobie podstawowe pojęcia i zyskać ogólny pogląd na to, czym ta subdyscyplina pedagogiki się zajmuje. Tym samym jest to pozycja adresowana zarówno do wieloletnich praktyków, którzy zyskują możliwość wykorzystania przekazanej przez Cichosza wiedzy w codziennej pracy, jak i do studentów, którym książka przyda się jako lektura uzupełniająca bądź jako materiał do powtórki przed egzaminem.
Książka składa się z czterech rozdziałów, z których pierwszy przybliża nam genezę pedagogiki specjalnej. Autor przywołuje początki i uwarunkowania rozwoju dyscypliny, przybliża prekursorów pedagogiki społecznej w Polsce oraz etapy jej rozwoju. Rozdział drugi omawia szczególną rolę, jaką w dotychczasowym dorobku pedagogiki społecznej odegrały takie wybitne osobistości, jak: Helena Radlinska, będąca pierwszym polskim pedagogiem społecznym i inspiracją dla przyszłych pokoleń, Aleksander Kamiński, Ryszard Wroczyński, Stanisław Kowalski zajmujący się socjologią wychowania czy Tadeusz Frąckowiak.
W rozdziale trzecim autor zajmuje się zagadnieniami związanymi z kategorią środowiska – pojęcia kluczowego i źródłowego dla wielu nauk. Przywołuje najczęściej stosowane współczesne koncepcje środowiska, omawia rozwój koncepcji u wybranych autorów w kontekście pedagogiki społecznej i porusza zagadnienia związane z typem środowisk. Cichosz przybliża również nowe pojęcia i kategorie kreujące nowe perspektywy teoretyczno-metodologiczne, a także pokazuje środowisko i środowisko wychowawcze w interdyscyplinarnym ujęciu edukacji środowiskowej.
Ostatni rozdział książki poświęcony jest współczesnym kontekstom teoretyczno-metodologicznym. Cichosz poszukuje tu odpowiedzi na pytanie dotyczące oblicza współczesnej pedagogiki społecznej, przedmiotów jej badań oraz nowych obszarów wskazywanych przez nią jako ważne w rozpoznawaniu społecznego środowiska świata. Autor poświęca również podrozdział zagadnieniom związanym z praktycznym i empirycznym charakterem pedagogiki społecznej oraz jej aksjologicznym wymiarem.
Książka Pedagogika społeczna. Zarys problematyki, poświęcona charakterystyce pedagogiki, problematyce jej rozwoju, prezentacji poglądów czołowych twórców i głównych reprezentantów oraz wypracowanych koncepcji, jest niezwykle cenną pozycją wśród publikacji akademickich. Cichosz zwraca jednak uwagę, iż poruszona tematyka ma na celu zwrócenie uwagi na najważniejsze problemy i zagadnienia, nie zaś ich dogłębną analizę. Dzięki temu Pedagogika społeczna staje się publikacją zwartą, dotyczącą najważniejszych kwestii, dlatego tak przydatną w procesie nauczania – służyć do tego może również słownik ważniejszych terminów oraz problemy do dyskusji, które mogą być wykorzystane także przez nauczycieli. Książka stwarza osobom zainteresowanym tematem możliwość zorientowania się w interesujących ich zagadnieniach, by mogły one poszukiwać kolejnych publikacji już pod kątem ich dalszego zgłębiania.
