Recenzja książki: Pedagogika medialna. Aspekty społeczne, kulturowe i edukacyjne

Recenzuje: Justyna Gul

W świecie mediów cyfrowych

Żyjemy w czasach postępu technologicznego, czasach olbrzymich zmian, zachodzących we wszystkich niemal sferach funkcjonowania, i to bez naszego udziału. Z rozwojem związane są zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Niezależnie jednak od efektów zmian, jak i naszego stosunku do nich, nie sposób ich ignorować. Świat idzie do przodu, zmieniają się formy transportu, metody komunikowania się, nauki, a nawet sposób spędzania wolnego czasu. Technologia modyfikuje rzeczywistość już nie z pokolenia na pokolenie, ale z roku na rok, a nawet z miesiąca na miesiąc. Nie ma możliwości odwrócenia biegu wydarzeń, możemy tylko przygotować się na te zmiany i stać się czynnymi ich uczestnikami. Warto oswoić się z technologią, przyjąć ją jako coś zupełnie oczywistego, ale żeby to było możliwe, należy przyjrzeć się jej wszystkim aspektom.

Z racji siły oddziaływania warto zwrócić szczególną uwagę na zmianę roli mediów w komunikowaniu, wynikającą właśnie z rozwoju technologii informacyjnych. Dotychczasowa funkcja przekazu informacji uległa rozszerzeniu, zaś media podległy transformacji, stając się – z przekaźnika informacji – aktywnym uczestnikiem procesu komunikowania. Nowa rola mediów pociągnęła za sobą konieczność redefiniowania procesu kształcenia i rozwoju pedagogiki medialnej. O wieloaspektowości tej subdyscypliny naukowej oraz o wybranych problemach z nią związanych pisze Tomasz Huk w zajmującej książce Pedagogika medialna. Aspekty społeczne, kulturowe i edukacyjne. Opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS pozycja stanowi nieocenione źródło wiedzy oraz inspiracji dla pedagogów, socjologów, a także dziennikarzy i wszystkich osób zainteresowanych szeroko pojętą tematyką mediów.

Autor, posiłkując się prowadzonymi badaniami, zajmuje się funkcjonowaniem uczniów oraz nauczycieli we współczesnym świecie, patrzy przez ich pryzmat na omawiane zagadnienia. Nie znajdziemy tu opinii dotyczącej pozytywnego bądź negatywnego wpływu mediów na odbiorców, natomiast możemy spodziewać się informacji na temat celu i sposobu wykorzystania mediów elektronicznych przez uczniów oraz nauczycieli i problemów z tym związanych.

Publikacja jest złożona z dziesięciu rozdziałów, z których pierwszy zajmuje się współczesnymi problemami pedagogiki medialnej, występującymi w obszarze działalności społecznej, kulturowej i edukacyjnej uczniów oraz nauczycieli drugiego etapu kształcenia. Zidentyfikowane w toku badań problemy dotyczą m.in. stygmatyzacji i marginalizacji uczniów z powodu braku komputera czy też telefonu komórkowego oraz nadmiernego korzystania z mediów elektronicznych. Rozdział drugi związany jest z teoretycznymi podstawami planowanych badań – wnioski przedstawione w pierwszym rozdziale stały się bodźcem do dokonania doboru teorii dotyczących nauczania – uczenia się, potrzeb, oczekiwań, uzależnień, a także starzenia czy wykorzystywania mediów.

Rozdział trzeci koncentruje się na studium przypadku w eksploracji wybranych problemów pedagogiki medialnej, Dowiadujemy się wiele na temat sposobu i układu prowadzenia studium przypadku oraz jego zaletach i wadach. Rozdział czwarty dotyczy niepowodzeń szkolnych ucznia na zajęciach komputerowych i omawia proces kształtowania kompetencji w zakresie technologii informacyjnej na poziomie szkoły podstawowej. Identyfikacja problemów z tym procesem związanych, umożliwia efektywną realizację założonych celów i daje szansę na eliminację niepowodzeń szkolnych w tym zakresie.

W rozdziale piątym autor zajmuje się problemami uzależnienia od mediów elektronicznych, ukazując problemy szczegółowe na przykładzie jedenastoletniego chłopca, wykorzystującego media elektroniczne do celów rozrywkowych przez większą część wolnego czasu. Z kolei rozdział szósty stanowi próbę identyfikacji rodzajów mediów elektronicznych oraz sposobów ich wykorzystania przez wychowanków domu dziecka. Z przeprowadzonych badań jednoznacznie wynika, iż niestety w domu dziecka nie są realizowane działania dotyczące edukacji medialnej, wprowadzające dzieci w świat nowych mediów.

Niezwykle istotny, biorąc pod uwagę zagrożenia XXI wieku, jest rozdział siódmy, poruszający kwestię przemocy w cyberprzestrzeni. Niepokojące są wyniki badań, pokazujące, że co czwarty uczeń padł w swoim życiu ofiarą cyberprzemocy, pozytywny jest jednak fakt, iż nastolatki świadome są zagrożeń wynikających z surfowania po Internecie. Natomiast rozdział ósmy porusza temat trudności dydaktyczno-wychowawczych, zaobserwowanych przez nauczycieli podczas zajęć komputerowych. Analiza problemu wskazuje na preferowanie przez nauczycieli aktywności indywidualnej, co koresponduje z oczekiwaniami uczniów wobec nauczanego przedmiotu. Dwa ostatnie rozdziały stanowią próbę usytuowania emerytowanego nauczyciela w świcie mediów cyfrowych oraz wyciągnięcia wniosków końcowych z przedstawionych na łamach książki studiów przypadków.

Pedagogika medialna... Tomasza Huka to odpowiedź na rosnące potrzeby uzupełniania wiedzy, a także znak obecnych czasów. To wskazówka nie tylko dla nauczycieli, rodziców, ale także dla studentów i naukowców prowadzących badania w tym temacie. Publikacja zawiera bowiem zbiór narzędzi badawczych (w większości autorskich), które zostały wykorzystane w toku zbierania materiału badawczego przez Huka, ale mogą również posłużyć badaniom własnym czytelników. Warto zatem potraktować książkę nie jako zamknięte studium nad problemami związanymi z pedagogiką medialną, ale jako inspirację do samodzielnego zgłębiania kwestii z pedagogiką medialną związanych.