Recenzja książki: Pani Stefa
Recenzuje: Natalia Szumska
Życie odzyskane - "Pani Stefa" wraca do domu
Szlomowi się odpomina:- Żyła tak, że mało o niej wiedzieliśmy, taka... - Szuka słowa. Bardzo dba o to, żeby jego polski, zahibernowany na Kercelaku, brzmiał poprawnie. - Taka niebyła. Nic po niej nie zostało, jakby jej nigdy nie było.
Jedna książka, jeden pilnie strzeżony, w zasadzie niewidoczny, prezent dany młodemu człowiekowi na "do widzenia", garstka listów, medal i kilka zdjęć. Tyle zostało z życia kobiety, która poświęciła dzieciom nie mniejszy (a może nawet ważniejszy) kawał życia niż Janusz Korczak. Stefania Wilczyńska, urodzona w Dzień Matki (który jeszcze wtedy nim nie był) 1886 roku, niemalże dokładnie sto lat przede mną. Człowiek-dusza. Człowiek-widmo.
***
Niewiele "na pewno", dużo: "podobno", "ktoś powiedział", "gdzieś", "chyba". (...) Skrawki nie układają się w opowieść, nie niosą historii.
A jednak historia powstaje. Historia snuje się sama. Magdalena Kicińska buduje portret tytułowej Pani Stefy (trwalszy niż ze spiżu, bo ze słowa) niczym Gaudi ozdoby Parku Guell z majolikowych skorup zbieranych po śmietnikach. Wszystkie kawałeczki błyszczą, każdy jest częścią układanki, ale w zasadzie żaden nie ma sąsiada, ciągu dalszego, związku przyczynowo-skutkowego. Ale z dużym prawdopodobieństwem można się domyślić, co było z lewej, a co z prawej. Ale pewności nie ma. Nie może być, bo ci, którzy mogliby zaświadczyć, też już zniknęli.
Silna, stanowcza, sprawiedliwa, czasem oschła, ludzka. Stanowiła trzon i podporę Domu Sierot jednocześnie. Była ojcem, Korczak matką. Była tą, która zostawała zawsze na posterunku, kiedy Pana Doktóra wzywały inne obowiązki lub pasje. Była lewą półkulą mózgu całej operacji - może mniej twórczą, ale za to bardziej systematyczną i pragmatyczną. Była po prostu Panną, a potem Panią Stefą. Część wychowanków sporo na nią narzekała, część wręcz nie lubiła, ale wszyscy znali jedną prostą prawdę - Pani Stefa zawsze jest w pobliżu, daje poczucie pewności i ciągłości. Z nią obok nawet getto miało zapach domu.
Domowi poświęciła 30 lat życia. W tym czasie organizowała jego pracę, wychowywała, dbała o przestrzeganie zasad, szkoliła młodych wychowawców, wyczesywała wszy, karciła, przytulała, dbała o absolwentów i... podziwiała bakterie pod mikroskopem. Wierzyła i wątpiła na zmianę. Chciała oddać lub odzyskać życie na przemian. Kochała lub nie - nie wiadomo. Nie wyszła za mąż, a dzieci i wnuki miała tylko sierocińcowe. Żyła życiem, w którym nie było nic do wybierania, była tylko teoretyczna możliwość. (Czy było jej trudno? Czy żałowała swoich wyborów?) Być może - i tylko być może - jedynym warunkiem przetrwania była naczelna (i żelazna) zasada: wystarczy wszystko przewidzieć. (Czy przewidziała?)
Pani Stefa nie jest biografią, jest reportażem. Jest też kolażem dokumentów, niedopowiedzeń i rozmów z ostatnimi żyjącymi wychowankami, których pamięci się kłócą. Wszystkie znaki zapytania, domysły, niepełne informacje są u Kicińskiej rzetelnie umieszczone w nawiasach. Autorka oddaje głos dokumentom, świadkom, samej Stefanii, wreszcie - sobie. Oddaje głos światu pierwszej i drugiej wojny, światu cyklicznego kryzysu i odrodzenia. I robi to perfekcyjnie.
Czy Pani Stefa w ogóle była? Była. I żyła tak, że ciągle jest. Zabrałam ją dziś do Domu, na Krochmalną.
Kup książkę Pani Stefa
Sprawdzam ceny dla ciebie ...
Zobacz także
Autor
Książka
Inne książki autora
Środki transportu
Zobacz wszystkie książki tego autora
0
Debiut poetycki Magdaleny Kicińskiej, autorki znakomitej i wielokrotnie nagradzanej książki biograficznej pt. Pani Stefa, współautorki (wraz z Marcinem...
