Recenzja książki: Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Polska jest krajem, w którym każdy obywatel ma zagwarantowane prawo do nauki. Stan taki charakterystyczny jest dla czasów współczesnych, wcześniej natomiast sytuacja przedstawiała się zupełnie inaczej. Książka „Opieka nad dziećmi i młodzieżą” jest zbiorem artykułów poświęconych problemom opieki nad dziećmi i młodzieżą w XX wieku, począwszy od roku 1900, kiedy to działalność oświatowa ograniczała się do czynów charytatywno-filantropijnych, poprzez zorganizowane działania towarzystw i stowarzyszeń okresu międzywojennego, odsunięcie Kościoła i większości organizacji od statutowej pracy wychowawczo-opiekuńczej czasów powojennych, aż do współczesnych konkretnych działań resortu oświaty i organizacji pozarządowych.
Na początku czytelnikowi zostaje przedstawiona sytuacja szkolnictwa na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to nauka języka polskiego prowadzona była w sposób tajny. Podano nazwiska działaczy, nazwy Towarzystw i Zarządów, formy pracy oraz ilość dzieci poddanych ówczesnym działaniom oświatowym. Okazuje się, że pomocą dla kobiet stały się instytucja żłobka (po odzyskaniu przez Polskę niepodległości), stacje opieki, wiejskie ogniska matki i dziecka, placówki opiekuńcze dla matek samotnych i podrzutków, ochronki, a - w późniejszym okresie - także przedszkola.
Kolejne artykuły szczegółowo przedstawiają działania pomocowe państwa i instytucji prywatnych, funkcjonowanie organizacji żydowskich oraz instytucji społecznych, kształtowanie się społeczności wychowanków domów dziecka. Uwzględniono wybrane regiony Polski: Częstochowę, Gdańsk i województwo gdańskie, Wielkopolskę oraz Dolny Śląsk. Autorzy artykułów w swoich sprawozdaniach z działalności opiekuńczo-wychowawczej uwzględnili ludność polską, wileńską, żydowską, a także dzieci z Grecji, Macedonii i Koreańskiej Republiki Ludowo Demokratycznej.
Lektura podaje dokładne uregulowania prawne: ustawy, rozporządzenia, zasadnicze akty normatywne, przepisy, paragrafy, a także inne źródła regulujące sytuację oświatową w ojczyźnie i na obczyźnie w okresie opisywanego stulecia. W aneksie przytoczono 26 artykułów Ustawy o opiece społecznej z dnia 16 sierpnia 1923 roku.
Informacje zawarte w książce „Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku” mają charakter typowo sprawozdawczy. Opublikowane czarno-białe zdjęcia, mapki, tabelki i wykresy są udokumentowaniem podanych treści. Lektura napisana jest językiem suchym, konkretnym i monotonnym, co z pewnością ograniczy ilość odbiorców. Wiedza tych, którzy po nią sięgną, zostanie pogłębiona gruntownie, jednak warto podkreślić, że jest to praca kierowana przede wszystkim do specjalistów lub osób badających temat poruszany w dziele.
