Recenzja książki: Opieka i wychowanie – tradycja i problemy współczesne
Recenzuje: Piotr Piekarski
Praca „Opieka i wychowanie – tradycja i problemy współczesne” pod redakcją Danuty Apanel to kompleksowe opracowanie dotyczące tych nierozerwalnie ze sobą związanych zagadnień. To praca interesująca, poruszająca bardzo wiele ważnych problemów, choć – trzeba powiedzieć –nie całkiem spójna i nie wyczerpująca wszystkich tematów.
Bardzo wiele miejsca zajmie określenie i możliwie spójne ujęcie tematyki tego dzieła. Autorzy bowiem, których prace stanowią kolejne rozdziały, przygotowali teksty możliwe do sklasyfikowania w trzech grupach. W skład pierwszej z nich weszłyby więc teksty dotyczące opieki i wychowania w kontekście historycznym. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje otwierający książkę tekst na temat biografii historycznych we współczesnych podręcznikach historii. Krystyna Budzianowska postanowiła pokazać, w jaki sposób prezentuje się w podręcznikach bohaterów narodowych, postacie historyczne, wielkich Polaków, aby ich postawy czy sylwetki były interesujące dla młodzieży, by młodzież czytała o nich bez niechęci, ale mogła się identyfikować z postaciami, które mogłyby stanowić dla niej wzorce osobowe. Autorzy piszą również o tańcu, który niegdyś był ważnym składnikiem wychowania i kultury, o Ochotniczych Hufcach Pracy, o Katolickim Towarzystwie Ochrony Kobiet, którego działalność wypadałoby przybliżyć współczesnym feministkom mówiącym wiele o dyskryminacji płci pięknej przez Kościół. Jest tu również rozdział poświęcony pedagogii szkoły katolickiej jako alternatywie wychowania, ale odnajdziemy również opracowania zagadnień adaptacji dzieci należących do mniejszości narodowych czy opieki i edukacji niepełnosprawnych.
W drugiej grupie, która stanowi również drugą wyodrębnioną część książki, autorzy poruszają kwestię opieki w teorii i praktyce, a więc: piszą o relacjach dzieci z rodzicami, problemie adopcji, dzieci dotkniętych autyzmem, dzieci niepełnosprawnych, wspieraniu rozwoju najmłodszych oraz opiece nad seniorami czy wolontariacie opieki paliatywnej jako formie resocjalizacji. Książkę zamyka część trzecia poświęcona szeroko pojmowanemu wychowaniu – autorzy prowadzą nas od społecznych oczekiwań wobec nauczyciela i współpracy szkoły z rodziną, przez kwestie samorządności uczniowskiej i kształtowanie postawy przez różne narzędzia służące wspieraniu procesu wychowawczego – mass media, teatr, komputery i czasopisma, do najważniejszych problemów, z jakimi stykać się będą wychowawcy – alkoholizmu wśród młodych ludzi, wychowawczych skutków migracji zarobkowej, ale też wykluczenia osób starszych i sposobów zapobiegania mu.
Czytelnik – a powinni po tę książkę sięgnąć przede wszystkim nauczyciele i pedagodzy – od razu zwraca uwagę na naprawdę szeroki zakres tematów, jakie postanowili ująć autorzy. Twórcy pod kierunkiem Danuty Apanel chcieli opisać większość problemów związanych z zagadnieniami opieki i wychowania. Czy się udało? I tak, i nie. Przede wszystkim bowiem wypada stwierdzić, że poszczególne teksty opublikowane w tej książce są ogromnie interesujące, w większości – dobrze napisane, ważne, godne uwagi i na pewno przydać się mogą pedagogom w codziennej pracy. Owszem – liczebność zespołu twórców sprawiła, że pod względem stylu jest to dzieło niejednorodne.
Część z rozdziałów napisanych jest językiem bardziej hermetycznym, wymagającym bardzo wiele uwagi i skupienia, część zaś – w sposób po prostu przystępny. Niektóre ze szkiców dotyczą zagadnień teoretycznych, inne – praktycznych, a są i takie, które starają się połączyć te dwie płaszczyzny. Co zaś jest największym zwycięstwem badaczy, których teksty złożyły się na tę książkę? To, że nie ma tu tekstów nieudanych, nieważnych, nieciekawych. Jest jedno „ale”. Być może bardziej zasadnym byłoby podzielenie tej książki i wydanie kilku mniejszych publikacji – wówczas łatwiej byłoby określić, do kogo tak naprawdę poszczególne części są skierowane.
Można by również niektóre z nich nieco uzupełnić i poszerzyć, bowiem odniosłem – może subiektywne – wrażenie, że na przykład problemy osób starszych zostały tu potraktowane nieco po macoszemu, że poświęca się im zdecydowanie mniej miejsca. Owszem, jeśli publikacja ta ma być skierowana do nauczycieli i pedagogów szkolnych, byłoby to zasadne, lecz z drugiej strony – żal byłoby pominąć wspomniane właśnie szkice. Jest więc publikacja pod redakcją Danuty Apanel dziełem udanym, choć niejednorodnym. Dziełem właściwie kompleksowym, choć z drugiej strony – nie wyczerpującym każdego z tematów. Pewne jest, że „Opieka i wychowanie – tradycja i problemy współczesne” to książka naprawdę ważna i zasługująca na uwagę. To dzieło popularnonaukowe z zakresu pedagogiki, w którym jest bardzo wiele miejsca na teorię, której znajomość przyda się bardzo w codziennej pracy.
