Recenzja książki: Opętanie

Recenzuje: Dorota Karolina Dęga

To szalenie barwna, wielopłaszczyznowa opowieść z podwójnym romansem, ogromną ilością zagadek, wiktoriańskim sugestywnym klimatem, plejadą fantastycznie nakreślonych postaci oraz, co jest cechą wyróżniającą tę powieść, wszechobecną miłością do literatury. 

Akcja biegnie dwutorowo. Współcześnie, skromny i cichy literaturoznawca Roland Mitchell, entuzjasta twórczości XIX-wiecznego poety Randolpha Asha, badając jedno z zakurzonych dzieł wspomnianego poety - tekst o wielce znaczącym tytule Vico znajduje listy, których adresatką nie jest, co stwierdza ze zdumieniem Mitchell, żona poety. Zaintrygowany odkryciem Roland wykrada listy, które prowadzą go wprost do Maud Baily,zagorzałej badaczki twórczości XIX-wiecznej poetki Christabel La Motte, będącej symbolem ruchu feministek. Konieczność sprawia, iż Roland i Maud stają się parą badaczy przypominającą dwa na wpół dzikie, nie darzące się sympatią, nieustannie syczące na siebie koty. Oryginalny tandem okaże się wielce skuteczny w działaniu i będzie śmiało wykazywał, że w rzeczywistości nic nie jest takie, jakim się wydawało, a tytułowe opętanie ma niejedną twarz. Wraz z podjęciem przez Rolanda i Maud współpracy, która dosyć szybko zamieni się w prawdziwe śledztwo, ożyje czas miniony, który będzie przenikał się z teraźniejszością.

Powieść stanowi perfekcyjne połączenie różnych perspektyw narracyjnych, co czyni ją frapującą. Prawdziwi pasjonaci literatury będą dodatkowo ukontentowani, gdyż sprawność pisarki okazała się niezwykła - Opętanie miejscami przybiera formę listów oraz dzienników prowadzonych przez wiktoriańskie kobiety. Powieść zawiera ponadto obszerne fragmenty kipiących metaforami wierszy i poematów, legend i gawęd. Wszystko to emanuje bogactwem dawnych wierzeń, obyczajów, ludzkich losów, wydarzeń, przemyśleń, zwyczajną codziennością i uczuciami, które przypominają o banalnej prawdzie, że to właśnie one stanowią nieodłączną część ludzkiego życia. 

A.S. Byatt na oczach Czytelnika dokonuje błyskotliwej analizy materiału badawczego w postaci twórczości Asha i La Motte pod kątem poszukiwań prawdziwego znaczenia, inteligentnie skrywanego pomiędzy wierszami bądź zamkniętego w skomplikowanych metaforach, których mistrzynią była La Motte. Byatt jednoznacznie wykazuje, iż nie da się w pełni zrozumieć, mówiąc językiem ekonomisty „produktu” pracy twórcy ograniczając studia jedynie do samego „produktu”, bowiem wąska analiza, pozbawiona dobrej znajomości wydarzeń z życia twórcy, prowadzić może na manowce, dając fałszywy obraz. Byatt udowadnia, że dzieło zyskuje pełen wymiar i nabiera blasku jedynie w połączeniu z przeżyciami jego twórcy. Z pewnością warto się o tym przekonać podczas lektury jej powieści.