Recenzja książki: Opętani nauką. Na tropie zagadki nowotworów

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

„Opętani nauką” to publikacja popularnonaukowa, która jest zarazem doskonałą prezentacją ludzi całkowicie oddanych nauce. Natalie Angier, dziennikarka, która poświęciła kilka lat swojego życia na obserwowanie pracy naukowców między innymi w laboratoriach Weinberga i Wiglera, opisuje dokonania pracowników tych centrów badawczych i dokonane przez nich odkrycia w dziedzinie nowotworzenia, działania i genezy komórek rakowych.

Natalie Angier skrupulatnie opisuje każdą osobę, która pracuje lub dopiero rozpoczyna swoją karierę w laboratorium Boba Weinberga. Rozmawia z pracownikami, przeprowadza z nimi wywiady lub zwyczajnie prezentuje ich sylwetki. Obok h cech zewnętrznych, wyglądu, sposobu ubierania się, autorka zakreśla obraz pracy i obowiązków techników laboratoryjnych, doktorantów czy postdoków. Czytelnik zauważa tu ogromną mieszankę narodowo-kulturową. W Instytucie Badań Biomedycznych Whitehead w Cambridge pracują ludzie z całego świata – pochodzący z dalekich zakątków Azji; Japonii czy Korei, ale również Chorwaci czy Kolumbijczycy. Nie brakuje genialnych ekscentryków, oryginalnych biologów, otwartych umysłów czy ludzi bezgranicznie pochłoniętych pracą, spędzających sto godzin tygodniowo w laboratorium. Zwykle dzielą się oni ze sobą nawzajem doświadczeniami, pomagają innym w pracy czy hodowli komórek, ale przede wszystkim – rywalizują z podobnymi sobie laboratoriami.

Nagrodą w wyścigu jest możliwość publikacji wyników pracy w jednym z najbardziej prestiżowych czasopism naukowych – „Science”, „Cell” czy „Nature”. Naukowcy zdają się pracować dzień i noc nad powierzonymi im zadaniami. Ich życie prywatne ogranicza się do spotkań w bufecie w godzinach lunchu albo rzadkich wspólnych wyjazdów. Ci ludzie tak pochłonięci są pracą, że zawierane przez nich związki małżeńskie niemal zawsze składają się z pary naukowców-biologów. Wszystko po to, aby po opuszczeniu laboratorium mieć możliwość wymiany opinii na temat prowadzonych badań czy nowinek w dziedzinie nowotworów.

Praca w laboratorium nie jest przymusem – jest wręcz błogosławieństwem, możliwością spełnienia swoich marzeń, dokonania przełomowych odkryć, zdobycia wiedzy o funkcjonowaniu komórek rakowych. W laboratorium Weinberga – jak również w podobnych mu – nie szuka się lekarstwa na raka, nie opracowuje się szczepionek czy leków nowej generacji. W laboratorium szuka się wiedzy. Pragnie się dowieść prawdy, poznać mechanizm nowotworzenia, odkryć tajemnice natury. Nic dziwnego, że wiele badań prowadzi w ślepy zaułek, eksperymenty nie dają powtarzalnych wyników, a wiele pomysłów wydaje się zbyt abstrakcyjnych, aby można było je wcielić w życie. Często pojawiają się gorycz porażki, zwątpienie czy rezygnacja. Jednak motywacja i „opętanie” nauką dają naukowcom siłę, aby powrócić do badan, podejść do nich z innej strony czy poszukać nowych zależności.

Natalie Angier prezentuje również sylwetki rodziców dzieci chorych na nowotwór oka – retinoblastomę. Rozmawia z nimi, dowiaduje się o początkach i przebiegu choroby, o zabiegu usunięcia jednego lub dwojga oczu. Opisuje cierpienia dzieci, bezradność rodziców i nadzieję na to, że wkrótce uda się znaleźć lek, który uchroni przyszłe pokolenia dotkniętych retinoblastomą przed enukleacją.

„Opętani nauką” to skrupulatnie i z mistrzowską precyzją napisana książka popularnonaukowa. Właściwie nie pojawia się w niej zdanie, w którym nie występowałby choć jeden naukowy termin. Język książki jest skomplikowany i naukowy, dlatego bez solidnego przygotowania i zapoznania się z podstawami biologii molekularnej, genetyki, budowy i funkcji chromosomów, genów czy białek trudno będzie się czytelnikowi w publikacji odnaleźć. Jednak dla osób interesujących się biologią jest to kopalnia wiedzy, zawierająca informacje, które trudno zdobyć w zwyczajnych podręcznikach. Opisywane przez Angier wydarzenia miały miejsce w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Postęp nauki od tego czasu jest ogromny, jednak bez pracy naukowców z laboratorium Weinberga niemożliwe byłoby poczynienie tak wielu odkryć. Publikacja Natalie Angier to wielkie świadectwo o ludziach, którzy poświęcili się nauce bez granic. Jest ona obrazem ich zaangażowania, ciężkiej, często bezowocnej pracy. Jest wreszcie dokumentem świadczącym o ogromnych możliwościach współczesnej nauki, a opowiadającym o ludziach gotowych odkrywać jej tajemnice.