Recenzja książki: Odwrócone

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

Hayley Chewins dedykuje swoją powieść Wszystkim dziewczętom, które śpiewają – lub mówią – gdy ktoś każe im milczeć. I właśnie w tym krótkim zdaniu, poprzedzającym opisane w Odwróconych wydarzenia, zawiera się kwintesencja pięknej, lirycznej opowieści. 

Delphernia to młodziutka, dwunastoletnia dziewczynka, która dorasta w klasztorze wśród innych „odwróconych" dziewcząt. „Odwrócone" dziewczynki mają w życiu tylko jedno zadanie: muszą wytwarzać „migot" – złoto, które przędą, zamknięte w klasztorze, z muzyki wygrywanej na kamiennofletach przez przebywających poza murami mężczyzn, tak zwanych Mistrzów. Odwrócone trafiają do klasztoru jako niemowlęta. O tym, czy dziewczynka będzie wytwarzać migot, decyduje to, czy jako niemowlę odwróci się od podsuniętego jej przed twarz lusterka, czy też nie. Dziewczynki uczą się w klasztorze, jak milczeć, jak być posłuszne i oddane woli Mistrzów, którzy co pewien czas przychodzą do klasztoru i wybierają odwrócone, które od tego momentu będą wytwarzały złoto już tylko dla nich. 

Delphernia nie chce jednak milczeć. Czuje, że potrafi i że może śpiewać. I że jej śpiew powołuje do życia coś więcej niż tylko garstkę złota. Delphernia wyśpiewuje złote ptasie dusze, które jak dusza dziewczyny wyrywają się do upragnionego lotu i do wolności.

Powieść Hayley Chewins to doskonale napisana, przemyślana, niebanalna i piękna opowieść o odwadze, przeciwstawianiu się złu, walce o wolność, buncie i prawie do bycia sobą. Odwrócone to kolejny głos w sprawie uciśnionych i wykorzystywanych kobiet oraz mniejszości seksualnych. To ostra krytyka patriarchatu, dążenia do władzy celem bogacenia się, a także tworzenia bezsensownych zasad. To również opowieść o konieczności zmiany przestarzałych, nie znajdujących racji bytu praw i reguł, które jedną grupę społeczną ciemiężą, a inną – nagradzają.

Hayley Chewins pisze także o pragnieniu miłości, zrozumienia i bliskości. Wychowywana w klasztorze Delphernia nie doświadcza tych uczuć. Jest, jak inne odwrócone, jedynie narzędziem służącym wyższym celom. Nikt nie dba o jej dobre samopoczucie czy komfort. Dziewczyna, która potrafi śpiewać, ale nie może wytwarzać migotu, doznaje ze strony swojej opiekunki jedynie krzywd – cielesnych i znęcania psychicznego. Delphernii i innym odwróconym – w myśl modlitwy Niech zapomnę, że mam oczy. Niech zapomnę, że jestem sobą – wmawia się, że są nic nie warte, że nie istnieją jako jednostki, że nie są dla nikogo ważne.

Uwagę zwraca język powieści Hayley Chewins, bo problematyka zostaje zarysowana wyraźnie już na pierwszych stronach historii. W Odwróconych czytelnik zachwyci się sposobem prowadzenia narracji i przepięknym stylem, którym autorka odmalowuje nieznane nam przestrzenie miasta – Blajbakanu, ale także opisuje wydarzenia rozgrywające się na kartach opowieści. Tu także zdanie jest przemyślane, każde słowo zajmuje specjalnie przygotowane dla niego miejsce. Historia Delphernii jest zbiorem cudownych metafor, wyśpiewanych niczym pełen liryzmu poemat. Opowieść, która wraz z każdą kolejną stroną coraz bardziej wciąga, sprawia wrażenie misternej, kruchej i niezwykle delikatnej. Muzyka Mistrzów, ale przede wszystkim muzyka buntu Delphernii, zdaje się wybrzmiewać z każdego niemal zdania powieści, kontrastując z obowiązkowym milczeniem odwróconych. 

Sięgając po Odwrócone, warto pamiętać, że jest to publikacja kierowana do zdecydowanie starszych odbiorców niż główni, dwunastoletni bohaterowie powieści. Liryczny styl autorki sprawia, że książkę czyta się niespiesznie, smakując i delektując się każdym zdaniem. Powieść wymaga też sporej koncentracji, by nie uronić ani fragmentu – nie da się przez nią przegalopować. Chociaż objętościowo to pozycja niewielka, treść i podjęte przez Hayley Chewins problemy wypełniają powieść po brzegi. Nie sposób też podczas pierwszej lektury przyswoić ogromu wniosków i przesłań, jakie kieruje do czytelników autorka. Pełen obraz uzyskamy dopiero przeczytawszy Odwrócone co najmniej kilka razy.

Odwrócone" to powieść, która wyróżnia się oryginalnym stylem i sposobem prowadzenia narracji, niewielką ilością dialogów, ale ogromną dawką ważnych przemyśleń. To publikacja szczególnie ważna zwłaszcza w czasach, gdy niektórym grupom społecznym odbierane są podstawowe prawa: do bycia sobą, do wolności słowa czy do decydowania o własnym życiu. 

Tagi: dla młodzieży