Recenzja książki: Odradzanie się kultury słowiańskiej w Polsce
Recenzuje: Justyna Gul
Świętowit z Perunem w jednym stali domu
Obrzędowość słowiańska jest tematem obszernym i niezwykle ciekawym. Niestety, przez długi czas pozostawała w zapomnieniu. Dopiero od niedawna słowiańska wiara przeżywa odrodzenie, a wzrost zainteresowania religiami pogańskimi przejawia się zarówno w pojawieniu się wielu artykułów na ten temat, blogów, jak i publikacji książkowych.
Jedną z nich jest pozycja opublikowana nakładem wydawnictwa e-bookowo.pl Odradzanie się kultury słowiańskiej w Polsce. Piotr Gulak, autor baśni Jak dziad borowy ze zbójami urządzał popas. Zmagania z Dusiołem oraz Polowanie na złotko, podjął się zadania przybliżenia czytelnikom wierzeń naszych przodków. Opierając się na dostępnej literaturze przedmiotu – książkach, czasopismach i stronach internetowych, stworzył podręczne kompendium wiedzy o kulturze słowiańskiej, które powinno zainteresować zarówno historyków, jak i poszukiwaczy śladów przeszłości czy nauczycieli.
Praca składa się z czterech rozdziałów, obejmujących charakterystykę kultury słowiańskiej, odradzanie się świadomości słowiańskiej, kulturę słowiańską w XX wieku oraz próbę ukazania kultury słowiańskiej jako inspiracji Zadrugi.
Autor przybliża czytelnikom mitologię prasłowiańską, zaliczaną do systemu religii politeistycznych, wspomina jeden z mitów zrodzenia słowiańskiego świata, a także mit o stworzeniu człowieka. Kilka stron zostało poświęconych również bogom Słowian, których panteon otwiera Perun – bóg nieba, piorunów i wojny. Gulak pisze o kulcie Peruna, o bogu najwyższym - Świętowicie – stworzycielu nieba i ziemi, o kulcie Swarożyca oraz Welesie – władcy zaświatów. Omawia również obrzędy i wierzenia słowiańskie, takie jak Jare Święto, czyli święto wielkiego dnia i wielkiej nocy, uroczystość ku czci ognia i wody – Święto Kupały, Święto Plonów, odbywające się podczas jesiennego zrównania dnia z nocą oraz Święto Godowe w noc z dwudziestego pierwszego na dwudziestego drugiego grudnia. Wspomina również o innych obrzędach kultywowanych w społeczności słowiańskiej, takich jak: narodziny, postrzyżyny i o ceremoniale śmierci.
Analizując proces odradzania się świadomości słowiańskiej, Gulak omawia ruch kulturalno-polityczny powstały w Czechach na początku XIX wieku (Panslawizm), słowianofilstwo, czyli kierunek ideologiczno-polityczny w Rosji, śledzi również, jak świadomość słowiańska odradzała się na ziemiach polskich. Wspomina ucznia Jana Matejki, Mariana Wawrzenieckiego, wielkiego fascynata i niestrudzonego badacza, który opublikował wiele prac o Słowianach. Odwołania do mitologii Słowian autor odnajduje również w dziełach Zofii Stryjeńskiej, popularnej artystki okresu międzywojennego, a także w pracach Bronisława Trentowskiego, Władysława Skoczylasa czy Stanisława Jakubowskiego, który poswięcił kulturze i mitologii słowiańskiej całe cykle grafik.
Niezwykle interesująca jest trzecia część książki, wskazująca na źródło inspiracji grupy nawiązującej do kultury słowiańskiej. „Zadruga”, bo taką nawę przyjął ruch, sprzeciwiała się wpływom tzw. cywilizacji łacińskiej, zaś wyrazem buntu stało się między innymi obieranie pseudonimów nawiązujących do rodzimych, prasłowiańskich imion oraz obchodzenia świąt związanych z tradycją przedchrześcijańską. Gulak przybliża sylwetkę głównego ideologa ruchu, Jana Stachniuka (Stoigniewa), a także Antoniego Wacyka, odgrywającego ważną rolę w redagowaniu pisma ruchu. W książce zostały omówione również założenia ideowe formacji – pragnienie przebudowy kraju na płaszczyźnie duchowej i społecznej.
Śledząc wzrost popularności kultury słowiańskiej w XX wieku, autor krótko charakteryzuje między innymi takie organizacje słowiańskie w Polsce jak Koło Czcicieli Światowida, Szczep Rogate Serce czy Polski Kościół Słowiański. Powodów zwiększonego zainteresowania rodzimą wiara w kraju Gulak upatruje w wewnętrznej potrzebie duchowości i być może należy przyznać mu rację – ludzie są już zmęczeni masowością i bylejakością, pragną poczucia bezpieczeństwa i bliskości z naturą. Powrót do tradycji, do obrządków i do słowiańskich posiłków jest może receptą na wyrwanie się z "wyścigu szczurów"?
Odradzanie się kultury słowiańskiej w Polsce to książka, którą czyta się z prawdziwą przyjemnością zarówno z uwagi na język, jakim posługuje się autor, jak i na ujęcie tematu. Warto jednak, aby był to wstęp do szerszej rozprawy na temat kultury słowiańskiej, ze szczególnym uwzględnieniem słowiańskich obrzędów i legend. Może autor podejmie się jej opracowania?
