Recenzja książki: Oblicza Kościoła w Ewangeliach

Recenzuje: Damian Kopeć

Cztery Ewangelie - cztery etapy dojrzewania w wierze

Kościół to struktury, programy duszpasterskie, ale Kościół to przede wszystkim ludzie wierzący, żyjący Ewangelią. Nie tyle znający ją, swobodnie cytujący, co nią żyjący na co dzień. Wszak wiara bez uczynków jest martwa. Aby czymś żyć, trzeba to jednak dobrze poznać, a raczej - stale poznawać. To zadanie stale stojące przed Kościołem - tym współczesnym i tym dawnym. Kościół pierwotny, powoli kształtujący się po zmartwychwstaniu Chrystusa, to stosunkowo niewielka grupa osób. To do nich przede wszystkim były skierowane Ewangelie i do tych, którzy stykali się z owymi chrześcijanami. Były one pisane w konkretnych czasach i warunkach, do konkretnych grup. Ewangelie są odbiciem pewnej wspólnoty. Mają autorów, którzy starali się ująć w swoim dziele to, czym żyła, czego potrzebowała owa wspólnota. Dzisiaj, mimo upływu lat, nadal żywe jest to swoiste ukierunkowanie poszczególnych Ewangelii od tych, którzy pierwszy raz mają z nimi styczność, aż po tych, którzy są już dojrzali w wierze.

Otóż Ewangelie są zbudowane z dwóch ściśle ze sobą splecionych elementów. Pierwszym jest wymiar historyczny Ewangelii, doświadczenie Jezusa i pisma o Jezusie. To jest ciało, historia, konkretna rzeczywistość. Drugim elementem jest transcendencja, czyli bóstwo Jezusa z Nazaretu. Jego Boże synostwo. Studiując Ewangelie, trzeba korzystać zarówno z narzędzi historyczno-krytycznych, jak i drogi teologicznej. Prawdziwa egzegeza, czyli wydobywanie z tekstu jego bogactwa, łączy historię z teologią, a teologię z wiarą. Wychodząc z tych założeń, kardynał Gianfranco Ravasi, autor książki Oblicza Kościoła w Ewangeliach podejmuje refleksje nad czterema Ewangeliami. Rozważa je jako cztery idealne etapy albo jako cztery oblicza pierwotnego Kościoła.

Kardynał Ravasi zaczyna od najstarszej księgi, czyli Ewangelii św. Marka. Mówi o tym, do jakiej wspólnoty była skierowana, na co położono w niej szczególny nacisk, dlaczego była napisana tak, a nie inaczej. Potem kolejno omawia w podobnym ujęciu najpopularniejszą Ewangelię św. Mateusza oraz najbardziej wyrafinowaną pod względem stylistycznym i najdłuższą Ewangelię św. Łukasza. Na końcu przygląda się Ewangelii św. Jana, skierowanej przede wszystkim do wspólnot chrześcijańskich z zagranicy, z Azji Mniejszej. To najbogatsza Ewangelia jeśli chodzi o styl i treść, skierowana do chrześcijan, którzy są już zaawansowani w wierze.

Niewielka objętościowo książka Oblicza Kościoła w Ewangeliach to przede wszystkim zapis konferencji, jakie kardynał Ravasi wygłosił podczas pobytu w Krakowie w Centrum Formacji Duchowej. Próba spojrzenia na Ewangelie syntetycznie, pod określonym kątem. Próba zrozumienia ich przekazu poprzez zastanowienie się, do kogo były skierowane i jakie w związku z tym treści zawierały. Autor posługuje się stosunkowo prostym językiem. Unika wyszukanego, teologicznego słownictwa. Sięga po liczne cytaty, nie tylko z Nowego i Starego Testamentu, ale również z literatury i filozofii. Daje jasny, przejrzysty, nieakademicki wykład, który śledzi się z ciekawością. Podstawowa myśl towarzysząca książce to poczucie świadomości, że Ewangelie to jakby wspólnota konkretnych ludzi z wieloma wspomnieniami, skupiona pod sztandarem danego ewangelisty.

Uzupełnieniem zapisu konferencji jest rozmowa z kardynałem Ravasim oraz tekst homilii, jaką wygłosił. Rozmowa dotyczy zasadniczo Ewangelii, rozumienia niektórych jej fragmentów, nauczania młodzieży. Kardynał dzieli się swoją wiedzą, nie tylko teologiczną, oraz sporym doświadczeniem. W homilii podejmuje temat ewangelizacji. Mówi o znaczeniu dialogu, czyli o spotkaniu dwóch mów, dwóch myśli, dwóch kultur oraz znaczeniu dbania w nim o zachowanie własnej wyrazistej tożsamości. Sens homilii bardzo dobrze oddaje tytuł nadany jej przez redakcję: Otwórzmy serca na świat i ukażmy naszą twarz.

Do kogo jest skierowana ta książka? Przede wszystkim do tych, którzy szukają, którzy chcą pogłębiać swoją wiarę intelektualnie. Naturalnie przychodzi na myśl, zawarty zresztą w książce, cytat z Encykliki Fides et ratio Jana Pawła II: Wiara i rozum to dwa skrzydła, aby móc wzlatywać ku tajemnicy.