Recenzja książki: Nieświęta rodzina

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

Nieświęta rodzina Danuty Noszczyńskiej to trzecia część serii Siedem grzechów głównych. I chociaż w każdym z poprzednich tomów – Złej miłości i książce Futra, perły i łzy jak piołun gorzkie – spotykamy się z zupełnie innymi bohaterami, różne są też miejsca akcji poszczególnych powieści, to publikacje te łączy jeden podstawowy element: piętnowane przez autorkę kolejne grzechy główne. Po pysze i chciwości w części trzeciej przyszła pora na nieczystość i rozwiązłość.

Agę, główną bohaterkę i narratorkę powieści poznajemy w dość trudnym dla niej momencie życiowym. Trudno wcześniejsze lata życia dziewczyny określić jako sielankowe, ale otwierający książkę rozdział naświetla dość mocno czytelnikowi problemy, które rozwinięte zostaną w powieści. Aga, dwudziestodziewięcioletnia kobieta, do niedawna samotna matka, od pewnego czasu żona obleśnego i samolubnego łajdaka, kierowcy tira, raczej nie może mówić, że ma w życiu szczęście. Dziewczyna snuje barwną, choć mocno przygnębiającą historię. Wraca bowiem zarówno do swoich najwcześniejszych, jak i najnowszych wspomnień – tych z dzieciństwa, z lat dojrzewania i wczesnej młodości – by pokazać, jak na przestrzeni lat układało się jej rodzinne życie.

Z opowieści Agi wyłania się portret kulawej – jeśli uniknąć chcemy stwierdzenia „patologicznej” – rodziny, której dorośli członkowie dbają jedynie o własne interesy i przyjemności. Aga, a także siedem lat od niej młodsza siostra Marcysia, muszą sobie w życiu od najwcześniejszych lat radzić same. Matka wikła się w kolejne romanse, oszukując męża, że ten, na którym właśnie ją przyłapał, będzie już ostatnim. W przerwach między kolejnymi romansami kobieta nadużywa alkoholu, a kwestię opieki nad dziećmi pozostawia swojej równie dalekiej od ideału, aczkolwiek pod innymi względami, matce. Ojciec Agi chcąc przypodobać się jej matce, haruje jak wół, otwiera nowe biznesy, kupuje żonie drogie prezenty. Jednak nie tylko rodzicom Agi wiele brakuje do ideału. Aga, cofając się w historii rodziny, opowiada o miłosnych podbojach dziadka, bawidamka, istnego Casanovy głębokiego PRL-u.

Nieświęta rodzina to wolno płynące wspomnienia o „miłosnych” przygodach wielopokoleniowej rodziny Agi. Opowieść krąży w zasadzie wokół największych pomyłek i porażek jej własnych, rodziców i dziadków. Widzimy dominujący egoizm i zaspokajanie osobistych potrzeb oraz przyjemności kosztem najsłabszych – dzieci. Wychowując się w takiej rodzinie, dobrze sytuowanej, ale patologicznej pod względem relacji, Aga nie ma pojęcia, jak powinna wyglądać więź kobiety z mężczyzną. Posiłkując się wypaczonymi obrazami zachowań matki, dziewczyna nie potrafi znaleźć odpowiedzialnego i godnego zaufania partnera. I chociaż nie jest „pierwszą lepszą”, to brak jej zahamowań przed intymnymi kontaktami z nieznanymi lub ledwo poznanymi mężczyznami.

Aga to postać tragiczna. To na jej głowę spadają wszystkie rodzinne nieszczęścia, powodowane przez egoistyczną i samolubną matkę oraz wiecznie zabieganego ojca. To ona pada ofiarą braku wzorców, przykładów i autorytetów, których nigdy nie zaszczepiono jej i nie wskazano w okresie dzieciństwa czy dorastania. Agi nie da się jednak nie polubić. To dziewczyna szczera do bólu, która - doświadczona swoimi błędami - wraz z każdym kolejnym potknięciem stara się coraz mocniej stąpać po ziemi.

Przytoczone przez Danutę Noszczyńską nadużycia, będące przykładami trzeciego grzechu głównego, będą czytelnikowi dobrze znane – czy to z koleżeńskich opowiastek, plotkarskich mediów czy własnych obserwacji. Zdrada goni tu bowiem zdradę, lekceważące podejście do własnego ciała czy też zaspokajanie własnych potrzeb bez oglądania się na potrzeby innych to wciąż przewijające się na kartach powieści grzechy. Jednak najbardziej przerażające i dramatyczne będą dla czytelników opisy zupełnie wyzutych z emocji prób pozbycia się „owoców zdrady” czy okrutne znalezisko w piwnicy domu Agi.

Język powieści charakterystyczny jest dla Danuty Noszczyńskiej – z jednej strony widzimy wyraźne piętnowanie ludzkich wad i grzechów, z drugiej jednak strony wszystko to przykryte jest charakterystycznymi u autorki ironią i czarnym humorem. Nie chodzi jednak o to, by śmiać się z podjętego tematu, ale by nieco go załagodzić i dopasować do nurtu powieści obyczajowych kierowanych przede wszystkim do kobiet.

Czytając Nieświętą rodzinę, chciałoby się powiedzieć, że dobrze, że opowieść Noszczyńskiej to tylko fikcja literacka. Jednak przyglądając się perypetiom bohaterów, w głębi serca wiemy, że nie tak daleko od nas podobne sytuacje mają miejsce każdego dnia. Gdzieś cierpi ktoś, by ktoś inny samolubnie mógł rozkoszować się przyjemnościami. Nieświęta rodzina to jedna z najbardziej porażających i poruszających powieści Danuty Noszczyńskiej. Głęboko zapada w pamięć, pełna jest emocji, a po skończeniu lektury czytelnik doznaje swoistego katharsis.