Recenzja książki: Konparuya Gomez - powrót do Edo
Recenzuje: Damian Kopeć
Powrót do przeszłości
Książki autorów spoza naszego kręgu kulturowego zawsze cieszą się dużym powodzeniem. Jest to w jakiś sposób naturalne, pokazują bowiem inny świat, inne obyczaje, inne zachowania. Ludzi, nam podobnych, a jednak różnych. Ja też lubię wybrać się czasami w podróż na którą fizycznie, z różnych powodów, aktualnie mnie nie stać. Nawet jak jest to wędrówka nie do całkiem realnego świata, ale do wyidealizowanej krainy marzeń. Książki dają tę, w sumie niesamowitą, możliwość swobodnej podróży w czasie i przestrzeni.
Ta powieść mówi o Japonii, ale nie o kraju dzisiejszym, a o przyszłym zanurzonym jednakże głęboko w przeszłości. Cóż, taki paradoks, podróżujemy w przyszłość, a zarazem, w przewrotny sposób w przeszłość. Jest to zatem fantastyczna podróż w czasie. Większa część akcji dzieje się w Edo, enklawie na terytorium Kraju Wschodzącego Słońca. Trzydzieści lat temu ogłosiła ona niepodległość i z jednej strony nieuznawana formalnie przez świat, żyje własnym życiem w pełni akceptowana przez samych Japończyków. Nie tylko zresztą akceptowana, ale i stanowiąca obiekt marzeń wielu mieszkańców nowoczesnej Japonii. Bo w samym wyspiarskim kraju, w tej bliżej nieokreślonej przyszłości, nastąpił dalszy rozwój nauki i techniki, a nowoczesne technologie jeszcze bardziej zaznaczyły swoje miejsce w niemalże wszystkich aspektach ludzkiego życia. Jednak to nie ta niezwykła nowoczesność o której prorokuje się z pewnością graniczącą ze ślepotą jest treścią tej powieści. Autor nie na niej koncentruje swój wzrok, a na dziwnym skrawku ziemi zwanym Edo, kraju ożywionej na powrót historii i społeczeństwa cofniętego do czasów minionych. Tu grupka pasjonatów tego co było, ogromnym nakładem sił i środków zrekonstruowała na podstawie zapisków wycinek przeszłości. Wydawać by się to mogło zaskakujące, ale obok siebie, prawie na wyciągnięcie ręki istnieją dwa odrębne światy. Choć przecież i dzisiaj tak się zdarza, chociażby na Półwyspie Koreańskim. W Edo obowiązują historyczne zasady. Mimo niełatwych warunków życia, całkowitej rezygnacji z osiągnięć nauki i techniki, kastowej organizacji społeczeństwa do tego dziwnego Eldorado pragną wjechać setki chętnych. Rezygnujących na chwile lub na stałe z tego, bez czego podobno nie można i nie warto żyć.
Edo chroni swoją niezależność, nie każdy może tam przybyć i zamieszkać. Szczęście to spotyka dość niespodziewanie Sato Shinjiro. Chce on odwiedzić, na życzenie ojca, ziemię na której przyszedł na świat i którą musieli, z niejasnych przyczyn opuścić. Wygląda jednak na to, że to nie samo szczęście sprzyja Sato, ale że za pozornym zbiegiem okoliczności stoją wpływowi ludzie. I tu zaczyna się właściwie początek tej historii. Komu i dlaczego tak bardzo zależy na powrocie Shinjiro do Edo? Co wie, co posiada, że niektórzy tak bardzo pragną by szybko znalazł się na tej ziemi?
Wielu nie lubi fantastyki, o tak, dla zasady. A przecież to nie jest takie ważne, jaki jest gatunek prozy, tylko czy jest dobrze napisana. Czy wciąga, zaskakuje, oczarowuje. W tej powieści nie ma gadających smoków i nie spotykamy dziwacznych przedstawicieli obcych cywilizacji, którzy są cudacznym skrzyżowaniem ludzi, zwierząt, roślin i innych znanych nam rzeczy. To nie ten rodzaj fantastyki. Jeśli już, to jest to raczej fantastyka historyczna z zacięciem socjologicznym. Gdyby nie dość niezwykłe miejsce akcji mogłaby być też równie dobrze powieścią kryminalną. Umiejscowienie jej w kraju typu Edo jest jakąś formą spełnienia marzeń o cudownym miejscu tu na ziemi. Marzeń wielu ludzi przejawiających się we wspomnieniach przeszłości, podkoloryzowanej, cudownie miłej i dziwnie nieskazitelnej. Taki wybór miejsca akcji jest też zabiegiem, który stwarza pisarzowi zupełnie nowe możliwości, z których zresztą autor w pełni korzysta. Opisuje życie i obyczaje mieszkańców Edo, powoli, bez pośpiechu wprowadza nas w ten odmienny świat. Ukazuje zróżnicowane postaci, często barwne, ciekawe, nietuzinkowe. Stawia na klimat powieści, na niespieszny, spokojny rytm w którym wyczuwa się wyraźny nurt intrygującej zagadki do rozwiązania.
Książka ma to co jest ważne w literaturze: dobre wykonanie, atmosferę, urok i ciekawą treść. Oddziałuje na wyobraźnię, stawia różne ważne pytania dotyczące życia i współczesnego świata. Z pewnością jest niebanalna. Warto też wspomnieć, że jej wartość docenili sami Japończycy nagradzając ją Japan Fantasy Award. Pozostaje już tylko zaprosić na ciekawą wycieczkę, wycieczkę do przeszłości.
