Recenzja książki: Judasz. Biografia kulturowa

Recenzuje: Anna Globisz

Judasz. Biografia kulturowa Petera Stanforda to wieloetapowa wędrówka szlakiem Iskarioty, wiodąca od czasów Chrystusa, aż po współczesność. Stanford próbuje odtworzyć kształtowanie się na przestrzeni lat wizerunku jednego z największych zdrajców wszechczasów.

Autor podążą śladem Judasza, sprawdzając, jakie światło najnowsze odkrycia archeologiczne (chociażby głośna przed paru laty Ewangelia Judasza) rzucają na tę postać. Czy przypadkiem imię Judasza nie zostało potępione zupełnie niesłusznie?

Wizerunek Iskarioty odtwarza badacz na podstawie malarstwa, rzeźby oraz wszelkich tekstów kultury kolejnych epok, w których zostało wspomniane jego imię lub opisana historia. Czyta więc Stanford Boską komedię Dantego, analizuje biblie gnostyczne, poddaje analizie witraże czy nawet rytuał wykorzystywany podczas ceremonii La quema de Judas, podczas której rozrywano kukłę Judasza, przypominając jego gwałtowną śmierć.

Stanford zdecydował się na ujęcie postaci w bardzo szerokim kontekście kulturowym, czyniąc to z wykorzystaniem aparatu naukowego. W książce próżno szukać jego osobistych opinii na temat analizowanej postaci. Całość jest raczej obiektywna i szczegółowa – tak podczas opisywania dzieł Judasza potępiających, jak i podczas analizowania tekstów kultury, które ukazują go jako bohatera tragicznego, którego ofiara (sic!) była konieczna dla dopełnienia misji Chrystusowego zbawienia ludzkości. Autor ukazuje Judasza na tle przemian politycznych, historycznych, kulturowych, religijnych i społecznych.

Judasz. Biografia kulturowa to nie tylko opowieść o jednym z dwunastu apostołów i zmianach w kształtowaniu się jego wizerunku na przestrzeni dziejów, lecz także historia rodzących się nastrojów antysemickich. To kompletna opowieść o największym zdrajcy w historii kultury, którego wyobrażenie będzie ewoluowało i dostosowywało się do koncepcji filozoficzno-psychologicznych kolejnych epok tak długo, jak ludzie będą o nim pamiętać.

Poza ukazaniem wizerunku Iskarioty książka obfituje w ciekawostki uporządkowane alfabetycznie – każdej literze alfabetu przyporządkowane jest wykorzystanie imienia Judasz w ziołolecznictwie, współczesnej kulturze (grach komputerowych) oraz wielu innych dziedzinach.

Autor stawia pytanie o to, kim był Judasz – skończonym łajdakiem czy też trybkiem w Boskim planie? Kwestia pozostaje pozostawiona bez jednoznacznej odpowiedzi. Tę czytelnik musi odnaleźć sam.

Bardzo interesująca lektura.