Recenzja książki: Japonia widziana oczyma 20 autorów

Recenzuje: Cyprian Miciński

„Japonia widziana oczyma 20 autorów” to antologia dwudziestu, jak sama nazwa wskazuje, krótkich komiksów, stworzona głównie przez francuskich i japońskich autorów. Polskie wydanie antologii zawiera dodatkowo dwa opowiadania rodzimych twórców: „Osaczańską robotę” Jakuba Babczyńskiego i Radosława Bolałka oraz „Fałszywy trop” Michała „Śledzia” Śledzińskiego.

Akcja wszystkich opowiadań toczy się w Japonii, a każda z opowieści nawiązuje do kultury, wierzeń i historii tego kraju. Dzięki nim możemy oglądać Kraj Kwitnącej Wiśni od wewnątrz – oczami jej mieszkańców – i z zewnątrz, poprzez spojrzenia autorów, którzy w Japonii są po raz pierwszy. Starają się oni oddać w pracach swoje zdziwienie, zachwyt, a czasem także przerażenie tym krajem.

To, co od samego początku zwraca uwagę, to niesamowita różnorodność i odmienność zebranych opowieści. Niektóre z nich wymagają od nas maksymalnej koncentracji. Prawie w ogóle, bądź wcale, nie zawierają tekstu, a cały ciężar historii skupia się na rysunkach. W innych znowu to ilustracje stanowią niejako dodatek, ozdobę bogatej opowieści. Zróżnicowania jest również tematyka poruszana przez twórców – od starych japońskich legend, poprzez życie we współczesnej metropolii, jaką jest Tokio, na podrywaniu młodych Japonek kończąc. Znajdziemy opowiadania poważne (traktujące o życiu i śmierci, miłości, oddaniu i tragicznych losach człowieka), ale i zabawne (o pijaństwie, zagubieniu w obcej kulturze i fascynacji szkolnymi mundurkami młodych uczennic).

W świetle całej antologii bardzo dobrze wypadają polscy twórcy. „Osaczańską robotę” Babczyńskiego i Bolałka umieściłbym wśród najlepszych komiksów tego zbioru – dwuznaczna i inteligentnie poprowadzona fabuła zaskakuje do samego końca. Na uwagę zasługuje także „Teraz już mogę umrzeć” Aurelii Aurity, w której prosta, ołówkowa kreska, podkreśla rysowniczy talent autorki, ale jednocześnie powoduje, że komiks nabiera lekkości i swobody. Wydaje się, że ilustracje autorka stworzyła na szybko, w trakcie przerwy lub w tak zwanym międzyczasie. Nie rażą nawet ubogie tła (a raczej ich prawie całkowity brak), gdyż konwencja opowieści, jaką przyjmuje Aurita, pochłania nas całkowicie. Autorka bez skrępowania, lekko i przystępnie opowiada o przemijaniu, śmierci i kruchości życia.

Osobną kategorię tworzą historie o wierzeniach i japońskich legendach. Momentami są one dziwaczne i niezrozumiałe, ujęte w formie sennego koszmaru („Festiwal dzwoniących koni”). Innym razem śmieszne i groteskowe, jak opowiadanie Davida Prudhomme „Wrota wejściowe”, w którym autor humorystycznie sparafrazował legendę o podwodnym świecie morskich istot i o rybaku, który odnalazł tam krainę szczęścia jako nagrodę za uratowanie żółwia. Tym razem swoją krainę szczęśliwości będą próbowały odnaleźć dwa uciekające przed właścicielem buty. Jeszcze inne traktują o starych japońskich bożkach, których świątynie porozrzucane są po całym kraju i do których nadal uczęszcza wielu pielgrzymów ze swoimi prośbami i podziękowaniami. W opowiadaniu „W puszczy” Kazuichi Hanawa przeplótł zdjęcia z ilustracjami, pokazując starożytną świątynię z VIII w., poświęconą bóstwu Botthisatwa Jizo. Jest ono opiekunem zmarłych dzieci. W połach jego płaszcza znajdują one schronienie przed demonami czyhającymi na nie zaraz po śmierci.

Uwadze Francuzów oczywiście nie uszły piękne japońskie nastolatki ubrane w szkolne mundurki oraz drobne, filigranowe kobiety, które stały się celem ich nocnych wypraw. Próbują oni grać kartą Francuza-Europejczyka, by szczęśliwie skończyć podryw, ale najczęściej popadają tylko w śmieszność (Nicolas de Crecy „Nowi bogowie”, Fabrice Neaud „Miasto drzew”).

Niektóre z opowiadań umieszczonych w antologii wydają się nijakie lub niedokończone. Odniosłem wrażenie, że kilku autorom brakło pomysłu, co odbiło się na jakości stworzonych komiksów. Wyraźnie odstają one poziomem od tych, o których wspomniałem powyżej. Wiele historii jest niejasnych lub nieco udziwnionych i wymagają one ponownej lektury, dodatkowego zwrócenia uwagi na szczegóły. Odkryją przed nami swoją tajemnicę dopiero wówczas, gdy poświęcimy im więcej czasu.