Recenzja książki: Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni

Recenzuje: milwaukee meg

W poszukiwaniu źródeł wydarzeń - zarówno historycznych, jak i tych całkiem współczesnych - badacze posuwali się do odwoływania się do nauk stricte ścisłych: matematyki, fizyki, biologii, czy nawet - geografii. Geopolityka, jak nazwano owo małżeństwo z rozsądku między politologią a nauką o Ziemi, przez kolejne lata była źródłem zarówno mądrych wyjaśnień następujących zjawisk, jak i zbrodniczych ideologii. Zarówno dzieje tej fascynującej dziedziny nauk, jej najistotniejsze teorie i twierdzenia, jak i własne prognozy i ewaluacje przedstawia w bogato udokumentowanej książce „Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni” Leszek Moczulski, jeden z najbardziej znanych polskich historyków.

Poczynając od czasów, kiedy ludzie zaczęli pojmować świat całościowo, kiedy to powstała polityka o globalnym zasięgu a wraz z nią – potrzeba jej opisania, poprzez analizę najważniejszych teorii na przestrzeni dziejów i ich grzesznych związków z ideologiami nacjonalistycznymi i komunistycznymi, aż do wysnuwanych na podstawie opisywanych mechanizmów prognoz na bliższą i dalszą przyszłość – książka Moczulskiego to małe kompendium wiedzy na temat geopolityki i otaczającego nas świata. Przedstawiane się tutaj nie suche i odarte z jakiejkolwiek przydatności fakty, ale opisywane problemy są jak małe kółka zębate, które na naszych oczach, z każdym kolejnym rozdziałem, okazują się do siebie dopasowane i tworzą mechanizmy wprawiające w ruch świat przeszły, przyszły i teraźniejszy.

Odwagą graniczącą z brawurą jednak było pokuszenie się o napisanie naukowej książki o dziedzinie badań politologicznych, która sama siebie nie potrafi dokładnie nazwać, a co dopiero - określić zakresu własnych badań. Przez to, że trudno nawet jednoznacznie określić, czym owa "geopolityka" jest, jakikolwiek bardziej uporządkowany i usystematyzowany opis napotyka na znaczące trudności. Trudno chociażby ocenić, czym tak naprawdę ta książka jest – kompendium wiedzy, rozbudowanym esejem, zagajeniem do własnych prób poszukiwania wiedzy na ten temat, czy może po prostu próbą usystematyzowania posiadanych informacji. Jest tu wszystko, a nawet jeszcze więcej (chociażby odwołania do ponad 600 dzieł związanych z geopolityką, więcej niż 1100 przypisów, i to zdecydowanie bardziej rozbudowanych od noty bibliograficznej), ale dzięki temu czytelnik ma znaczące trudności z pojęciem, co dokładnie czyta. Chyba tylko opanowanie magicznej sztuki pisarstwa popularyzującego nauki historyczne pozwoliło Moczulskiemu na stworzenie dzieła, które pomimo nieokreślonej bliżej treści i formy balansującej na granicy bardzo rozbudowanego eseju i naukowej rozprawy, wciąga i w przystępny sposób prezentuje całe biblioteki wiedzy na temat geopolityki.

Jest to też bowiem książka odkrywcza, inteligentna i dobrze napisana. Nie można, oczywiście, spodziewać się dramatyzmu na obraz i podobieństwo thrillera, jednak jak na dzieło stricte naukowe jest to książka napisana z uczuciem i wyczuciem. Nawet najtrudniejsze i najbardziej skomplikowane teorie są wyjaśnione przez Moczulskiego w sposób przystępny i interesujący, nie próbuje też autor komplikować spraw już i tak odpowiednio pokręconych, upraszczając problemy, acz nie spłycając ich znaczenia. Czytelnik jest tu traktowany nie jako niesforny uczeń z lekkim niedorozwojem, ale jak równorzędny partner do wspólnego myślenia nad sprawami tego świata, co pomaga w przyswojeniu tekstu i wyrobieniu sobie własnej opinii o przedstawianych zjawiskach.

Warto tu też krótko wspomnieć o licznych rycinach i mapkach, obrazujących wszelakie opisywane teorie. Moczulski wręcza czytelnikowi do rąk własnych kilkanaście rycin i wykresów, które w znakomity sposób dopełniają treść książki, przedstawiając podawane w tekście informacje w sposób tak przystępny i uporządkowany, że stanowią one wartość naukową same w sobie. To miła odmiana od mapek i ilustracji w większości naukowych prac, które służą chyba tylko jako surrealistyczny przerywnik lektury.

„Geopolityka. Potęga w czasie i przestrzeni” to książka wyjątkowa. Choć trudno określić, o czym dokładnie traktuje, na pewno poszerzy stopnień zrozumienia otaczającego świata każdego czytelnika. Pozycja obowiązkowa dla tych, którzy chcą się pokusić o pretendowanie do roli obeznanych ze współczesną polityką światową.