Recenzja książki: Fryderyk Nietzsche. Człowiek i twórca

Recenzuje: Krzysztof Grudnik

Fryderyk Nietzsche urodził się w 1844 roku a zmarł w 1900. Przeżywszy zaledwie 66 lat, nękany chorobami zarówno fizjologicznej jak i psychicznej natury, stworzył dzieła, które wstrząsnęły światem myśli humanistycznej. Ten wybitny filozof i zarazem genialny filolog, wprowadził współczesną mu naukę na zupełnie nowe tory. Doceniony bardziej dopiero po swej śmierci, stał się jednym z głównych myślicieli i inicjatorów modernizmu nie tylko w Niemczech ale w całej Europie. Jednocześnie ponowne odczytanie pism Nietzschego, które umożliwiło pełne i krytyczne wydanie powojenne, pozwoliło dostrzec przesłanki o charakterze postmodernistycznym, które - odpowiednio rozwinięte - stanęły u podstaw postrukturalnych teorii literatury i filozofii ponowoczesnej (m. in. u Heideggera, Sartre'a, Foucaulta, Rortyego). Nietzsche jest też chyba najbardziej rozpoznawalnym filozofem nowoczesnym w świadomości społeczeństwa.

Ciężko powiedzieć, ilu ludzi zna jakikolwiek jego postulaty, ale obecność nazwiska i odwołania doń występują w tak wielu miejscach kultury zarówno wysokiej co popularnej, że sama jego postać tkwi głęboko we współczesnej kulturze. Niestety ta niesamowicie silna percepcja filozofii Fryderyka Nietzschego jest w tej samej mierze wybiórcza. Z tego powodu każde rzetelne i kompetentne opracowanie myślowych niuansów niemieckiego uczonego jest pożądane. Im dokładniej wyłoży się treść i istotę rozważań Nietzschego, tym bardziej zmniejsza się ryzyko nadinterpretacji i wykorzystania bardzo obrazowych aforyzmów w celach propagowania idei samemu autorowi zgoła obcych lub nawet przeciwnych. Sama zaś mnogość interpretacji - której intensyfikacja następuje wraz z publikacją kolejnych opracowań - świadczy o głębi omawianych tekstów a czytelnikowi pozwala nabrać własnych przekonań oraz wypracować swoje podejście.

Pozycja "Fryderyk Nietzsche - Człowiek i twórca" stanowi dobre kompendium wiedzy na temat życia, twórczości i percepcji Nietzschego. Dobre, bo podane w atrakcyjnej formie. Biografia filozofa została ujęta w wartki tok narracji a ważniejsze elementy wyszczególnione w osobnych ramkach. Do tego książka zawiera fragmenty najbardziej znanych prac objaśniające nietzseańskie terminy (w formie glosariusza), chronologiczne tablice pozwalające usytuować życie i twórczość bohatera na tle jego epoki, oraz obszerną bibliografię dzieł i opracowań w języku polskim poświęconych Nietzschemu.

Całość sprawia wrażenie publikacji przeznaczonej dla młodzieży szkolnej. Chociaż żadna informacja tego typu nie pojawia się bezpośrednio, to jednak sposób przedstawienia, układ graficzny oraz jednie pobieżne zgłębianie (a raczej: przedstawienie) aspektów filozoficznych wydają się być przystosowane do takiej właśnie publiki. Razi odrobinę brak zawodowego dystansu. Postać Nietzschego, przedstawiona zgoła bezkrytycznie, została poddana heroizacji. Z filozofa uczyniono męczennika, który cierpi przez całe życie i jednie w twórczości znajduje ukojenie. Choć biografii tej niesposób odmówić momentów dramatycznych, to jednak coś musiało pchać Nietzschego ku radości życia, ku gloryfikacji witalizmu a nie na powrót w objęcia ponurego schopenhaueryzmu. Książka - jeśli kierowana do młodszych czytelników - wydaje się dobrym wprowadzeniem i doskonałą zachętą do sięgnięcia po trudne, ale piękne i wartościowe dzieła Fryderyka Nietzschego.