Recenzja książki: Ewolucja według Calpurnii Tate

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

Życie wyższych sfer - nawet na prowincji, nawet w Nowym Świecie - miało swój stały i z góry ustalony rytm. Zwłaszcza jeśli było się młodą, dorastającą panną, córką zamożnego plantatora bawełny. Koniec XIX wieku to czas wielkich zmian, rewolucji przemysłowej, oczekiwania, ale i strachu przed tym, co przyniosą nowe lata. Czy aby właściwym jest, by dwunastolatka zajmowała się w tych czasach obserwacjami i badaniami przyrody? Czy nie powinna raczej zadbać o swoją przyszłość i umiejętności, które przydadzą się każdej dobrze wychowanej i odpowiednio sytuowanej pani domu? Ewolucja według Calpurnii Tate to porywająca, kierowana do młodszych czytelników powieść o wyborach, jakich dokonujemy w swoim życiu, ale też o fascynacji tym, co wydaje się na wyciągnięcie ręki, lecz czego wciąż nie znamy.

Trwa upalne, trudne do zniesienia lato. Calpurnia - środkowa z siedmiorga rodzeństwa Tate’ów - spędza gorące, leniwe dni nad rzeką. Dziewczynka jest bardzo bystra, lubi obserwować otaczającą ją przyrodę. Pewnego dnia odkrywa, że żółte koniki polne – których dotychczas nie widziała – są duże i jak na koniki polne dożywają późnej starości. Sytuacja jest diametralnie różna w przypadku zielonych, szybkich koników polnych, które są małe i z jakichś powodów starości nie mogą doczekać. Poszukując odpowiedzi na nurtujące ją pytania, dziewczynka trafia wreszcie do swojego dziadka, niegdyś plantatora bawełny, teraz - spokojnego przyrodnika i obserwatora przyrody. Przyjaźń, jaka narodzi się między nimi, wymiana myśli i doświadczeń zaowocują licznymi przygodami, burząc przewidywalne dotychczas życie Calpurnii.

Ewolucja według Calpurnii Tate to opowieść o czasach, które bezpowrotnie minęły, a które możemy poznać tylko dzięki książkom bądź filmowym ekranizacjom. To także opowieść o czasach niewolniczej pracy, podziału rasowego i wielkich fortun białych przedsiębiorców czy posiadaczy ziemskich. Książka Jacqueline Kelly to także opowieść o nauce, którą uprawiano z należnymi jej szacunkiem, skrupulatnością i dokładnością. O nauce, której zgłębianie wiązało się z tygodniami obserwacji, miesiącami doświadczeń i godzinami przesiedzianymi nad tomami encyklopedii. Każdy wniosek, jaki udało się wyciągnąć z obserwacji, napawał radością, a każda porażka mobilizowała badacza do jeszcze większego zaangażowania w naukową pracę. I chociaż Calpurnia ma zaledwie dwanaście lat, to ogromna pasja i wsparcie ze strony dziadka sprawiają, że z beztroskiej nastolatki staje się materiałem na solidnego naukowca. Czy uda się jej spełnić marzenia, trafić na uniwersytet i zagłębiać wiedzę? 

Czytelnik poznaje także rodzinę Calpurnii – jej wiecznie nieobecnego ojca, plantatora bawełny, który dogląda interesu. Matkę, zarządzającą domem i rozdzielającą zadania służbie. Matkę, która kocha swoje dzieci, ale że ma ich sporą gromadkę, musi wydzielać swoim pociechom tylko odrobinę swojego czasu. I - wreszcie - rodzeństwo Calpurnii – sześciu braci, trzech starszych i trzech młodszych – wiecznie zabieganych, hałaśliwych psotników, zajętych sobie tylko znanymi przedsięwzięciami. Ewolucja według Calpurnii Tate to - wreszcie - rodzinna historia, w której każdy domownik musi znaleźć miejsce, ale także dostosować się do panujących w domu reguł, zasad i konwenansów końca XIX wieku.

Powieść Jacqueline Kelly czyta się błyskawicznie. Chociaż akcja powieści nie jest specjalnie dynamiczna, to przestrzeń i oryginalna jak na książkę kierowaną do starszych dzieci tematyka sprawiają, że o losach i przygodach Calpurnii chcemy wiedzieć wszystko. Dziewczynka, jak można by było błędnie założyć, nie jest chłopczycą, nie jest też łobuzem. W żadnym razie nie przypomina Ani z Zielonego Wzgórza czy Pippi Pończoszanki. Calpurnia stanowi klasę samą w sobie, jest bohaterką wyrazistą, która nie potrzebuje żadnych odniesień do klasyki gatunku. Postać wykreowaną przez Jacqueline Kelly czytelnik polubi od razu, będzie jej kibicował podczas kolejnych zadań i wyzwań.

Język powieści jest prosty, dostosowany do odbiorców publikacji – starszych dzieci i młodszych nastolatków. Nie ma jednak w książce banału. Kelly za pomocą bardzo prostych środków przenosi czytelnika wprost do stanu Tennessee i do jego rozciągających się na niebotycznych obszarach pól bawełny. Jednak nie tylko świetnie i drobiazgowo ukazana przestrzeń zachwyci czytelnika. Autorka oddała też atmosferę panującą w zamożnych domach pod koniec XIX wieku, ukazując dbałość o dobre wykształcenie synów i świetną reputację córek.

Ewolucja według Calpurnii Tate to znakomita powieść, która spodoba się nie tylko młodym, ale również dojrzałym czytelnikom. Znakomicie oddane realia epoki, świetnie zbudowany wątek przyrodniczy i wyraziści bohaterowie stały się w tym przypadku kluczem do stworzenia autentycznie porywającej opowieści.