Recenzja książki: Emily. Tajna Księga Dziwów

Recenzuje: Krzysztof Grudnik

Emily the Strange - bohaterka tej książeczki w krótkim czasie stałą się symbolem współczesnej kultury alternatywnej oraz ikoną nowoczesnego marketingu. Wymyślona została na potrzeby promocji pewnej marki odzieżowej, produkującej ubrania dla skejtów. Paradoksalnie trafiła w odmienny target, co dowodzi, że inteligencja autora zostaje wyparta przez intencję dzieła. Ostatecznie czytelnik modelowy realizuje się samoistnie, czy autor empiryczny sobie tego życzy, czy nie. Emily zwielokrotniła dochody firmy, która powołała ją do istnienia, choć zmusiła ich do zmiany swego targetu ze skejtów na alternatywne subkultury młodzieżowe. Początkowo była tylko czymś na wzór maskotki budującej wizerunek marki na rozklejanych tu i ówdzie naklejkach. Z czasem rozrosła się, poszerzyła zakres swego wyrazu i chyba w jakiś sposób wymknęła się spod kontroli. Zaczęła zdobić ubrania, torebki, kubki, długopisy i całą masę innych gadżetów na amerykańskim, europejskim a wreszcie i azjatyckim rynku. Z czasem przemknęła także do literatury. Gdy piszę tę recenzję, Rob Reger we współpracy z Jessicą Gruner wymyślają pierwszą powieść fabularną o przygodach Emily.

Dotychczas w Ameryce ukazało się osiem książeczek ilustrowanych poświęconych tej jakże oryginalnej postaci. Polskie przekłady (jak na razie dwa: "Emily the Strange - Dziwna Emily" oraz opisywana tutaj "Emily - Tajna księga dziwów") ukazały się nakładem Naszej Księgarni. Niech jednak szanownych Czytelników nie zmyli wydawnictwo specjalizujące się w książkach dla dzieci - te publikacje zdecydowanie nie są kierowane do naszych najmłodszych pociech. Wydanie jest piękne, w zgrabnej, twardo oprawionej książeczce znajdujemy kilka czarno-biało-czerwonych scenek z życia naszej antybohaterki. Wykorzystano metody druku, który oglądany pod światło odkrywa ukryte linie i plamy, przez co niepozornie wyglądający kwiatek - jeśli spojrzeć na niego pod odpowiednim kątem - okazuje się mieć czaszki wpisane w płatki.

Z całą pewnością książeczka ta - mimo pewnego minimalizmu w formie (trzy kolory) i treści (jedno-dwuzdaniowe komentarze do rysunków) - posiada pewne przesłanie. Nie jest ono proste do uchwycenia a na Zachodzie powstały nawet opinie, że Emily (tworzona przez dwóch mężczyzn: Roba Regera i Buzza Parkera) jest ikoną... feminizmu! Takie odczytanie wydaje się być daleko posuniętym nadużyciem czy też nadinterpretacją. Jaka jest idea Emily? W "Tajnej księdze dziwów" wyraża ją poszczególnymi rozdzialikami: "Patrz inaczej", "Słuchaj inaczej", "Mów inaczej". Całość zamyka się stwierdzeniem "... a teraz zacznij być inna albo znikaj!" (w języku angielskim przymiotniki nie posiadają kategorii rodzaju, "inna" stanowi wybór tłumacza, skądinąd świetnego. Bartosza Wierzbięty). Samo zachowanie bohaterki również cechuje nonkonformizm, oryginalność, pomysłowość. Nadrzędną wartością pielęgnowaną przez Emily jest skrajny indywidualizm, owo "bycie innym" po to, by nie zniknąć. Znikanie ma tu sens dwojaki i tylko w jednym przypadku pejoratywny. Znikamy, kiedy nie jesteśmy w stanie swej indywidualności zamanifestować. Upodobniamy się wtedy do tłumu, zatracamy jednostkowość. Można też niknąć w sposób pozytywny. Kiedy realizujemy swoją indywidualność przestajemy się wpisywać w ogólnie przyjęte schematy. W związku z tym większość myślących szablonowo ludzi nie jest w stanie ogarnąć ograniczonym umysłem naszych wyzwolonych działań. Negują więc podświadomie samą naszą obecność - i znikamy. Można więc zniknąć lub zniknąć. A Emily pyta właśnie o to, którą wybierzesz pigułkę.