Recenzja książki: Edukacyjne prowokacje. Wykorzystanie etnografii performatywnej w procesie kształcenia doradców

Recenzuje: Justyna Gul

Nowe spojrzenie na doradztwo

Instytucja doradcy istniała od zawsze, a przed wiekami praktyki poradnicze pełnili szamani, mędrcy i wyrocznie. Doradcą można było zostać z uwagi na godziwy wiek, zdobytą wiedzę, przekazywaną wybranym z pokolenia na pokolenie i w wyniku uzyskania społecznej akceptacji zdobycia zaufania.

Pierwsze próby nadania doradztwu instytucjonalnych ram, a tym samym - profesjonalizacji poradnictwa, upatruje się w poradnikach dobrego życia. Stanowiły one nie tylko źródło wiedzy, lecz także refleksji autorów, umożliwiając wgląd w dotychczasowe osiągnięcia i doświadczenia doradców. Podobną rolę, już współcześnie, pełni książka Edukacyjne prowokacje. Wykorzystanie etnografii performatywnej w procesie kształcenia doradców, autorstwa Elżbiety Siarkiewicz, Ewy Trębińskiej-Szumigraj i Darii Zielińskiej-Pękal.

Autorki, pracownice naukowe Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Zielonogórskiego, zawarły w publikacji opis swoich doświadczeń w pracy doradczej, terapeutycznej i diagnostycznej, tworząc pozycję niezbędną nie tylko w bibliotece każdego pedagoga, ale i psychologa, doradcy czy nauczyciela.

Publikacja składa się z sześciu rozdziałów, zaś pierwszy, wprowadzający, porusza szeroko rozumiany temat profesjonalizmu, kształcenia przyszłych doradców, a także niejednoznaczności oczekiwań podejmujących pracę zawodową. Niestety, kompetencje doradców wciąż oceniane są na podstawie formalnych dowodów, potwierdzających ich kwalifikacje, a nie pasji, jaką jest profesjonalne pomaganie innym ludziom.

Trzy kolejne rozdziały ukazują trzy projekty, których celem było sceniczne aranżowanie sytuacji poradniczych. Dzięki wykorzystaniu doświadczenia, etnografii performatywnej, możliwe było stworzenie studentom poradnictwa niecodziennego akademickiego doświadczenia praktyki poradniczej - tyle, że doświadczonej w codzienności. Wspomniana etnografia performatywna to jedna ze strategii pozwalających nie tylko na doświadczenie tego, co rzeczywiste, ale również na prowokowanie i pobudzanie ludzi do refleksji. To zaś prowadzi do lepszego zrozumienia sytuacji w których uczestniczą. Pierwszą przedstawioną prowokacją jest Drzewo wsparcia, powstałe w wyniku poszukiwania alternatywnych metod kształcenia studentów, szczególnie w zakresie pracy z przyszłym klientem. Projekt ten stał się również pretekstem do poszerzania możliwości uczenia się osób weń zaangażowanych, a także okazją do ich uczestnictwa w praktykach kulturowych społeczności. To także wynikowa prac zespołu z Zakładu Pedagogiki Społecznej i studentów kierunku praca socjalna w ramach Festiwalu Nauki. Autorki książki przedstawiają w tekście ideę gier miejskich, w tym gry poradniczej Drzewo wsparcia, oraz realizacji całego przedsięwzięcia, zwracając uwagę na jego znaczenie edukacyjne.

Druga oferta, przygotowana przez studentów, to Etiudy poradnicze, które stały się okazją do wyjaśnienia pojęcia etiudy i uzasadnienia wyboru tej formy, a także do opisu konstruowania całego pomysłu (w tym trudności, pełniących funkcje metafor tych istniejących i doświadczanych przez doradców zawodowych).

Kolejny, trzeci projekt Stragan dobrych rad, stanowiący przestrzeń dla wzajemnej wymiany porad pomiędzy wykwalifikowanymi doradcami, kandydatami na doradców oraz przechodniami, stał się polem do weryfikacji przyjętych przez uczestników projektu metod i technik kształcenia tych, którzy mają nieść pomoc innym, Stragan był też pretekstem do omówienia dokonań i próby etnograficznej analizy poradnictwa oraz umożliwił ukazanie obszarów potencjalnych zmian w obszarze doświadczenia, umiejętności i refleksji.

Wymienione uliczne prowokacje stały się dla studentów przestrzenią edukacyjnych doświadczeń - nie tylko wykorzystywały zdobytą wcześniej wiedzę, ale i zmuszały do dyskusji oraz poszukiwania nowych rozwiązań. To część procesu stawania się doradcą, o czym autorki piszą w rozdziale piątym, starając się ukazać cały proces przechodzenia od konstruowania do rekonstruowania projektów, który okazał się nieformalnym sposobem stawania się doradcą. Ostatni rozdział stanowią refleksje nad możliwościami i efektami zastosowania etnografii performatywnej w procesie/ metodyce kształcenia doradców. Autorki wskazują tu możliwości, jakie dają badania w działaniu i przyjęta strategia postępowania, czyli etnografia performatywna.

Edukacyjne prowokacje to nie tylko zapis doświadczeń autorek w pracy doradczej i działalności edukacyjnej, ale także źródło refleksji nad przyjętymi rozwiązaniami, koncepcjami i pojęciami z zakresu profesjonalizmu. Podjęcie praktyki badawczej pozwoliło inaczej spojrzeć na obszary poradnictwa i edukacji, zaś czytelnikom - poszerzyć swoje kompetencje oraz przekonać się, że doradca powinien być również refleksyjnym badaczem nowych idei i koncepcji. Efektem tego może być redefinicja siebie jako doradcy czy nauczyciela, a także zmiana sposobu dotychczasowego postrzegania rzeczywistości i otwarcie się na nietypowe metody i formy, stosowane w procesie kształcenia.