Recenzja książki: Dydaktyka. Podręcznik akademicki

Recenzuje: Justyna Gul

Rzecz o dydaktyce
Pojęcie dydaktyki ewaluowało przez wieki , przechodząc od „sztuki nauczania” i „teorii uczenia się” po obecny pogląd, traktujący obie te czynności jako integralną całość. Do czynników je zespalających zalicza się nie tylko wspólny cel, do którego zmierzają, ale także metody, formy organizacyjne i środki, za pomocą których ten cel ma zostać osiągnięty. Od połowy XX wieku dydaktyka jest więc traktowana jako nauka o nauczaniu, uczeniu i uczeniu się i tak ujęta definicja świadczy zarówno o jej funkcji teoretycznej, jak i praktycznej.
Takie właśnie rozumienie dydaktyki stanowi punkt wyjścia dla Czesława Kupisiewicza, jednego z klasyków współczesnej pedagogiki, uhonorowanego zaszczytnym tytułem „nauczyciela nauczycieli”. Jego najnowsza książka „Dydaktyka. Podręcznik akademicki” to kompendium wiedzy na temat składników systemu dydaktycznego, jak i samej dydaktyki, jej rodowodu i przemian. Podręcznik pozwoli studentom zrozumieć podstawy dydaktyki, zaś czynnym zawodowo pedagogom snuć refleksje na temat bilansu dokonań oraz rozważać konkretne propozycje lepszych niż dotychczasowe rozwiązań.
Autor podzielił książkę na cztery części, traktujące kolejno o: „Pojęciu i przedmiocie dydaktyki”, „Procesie kształcenia”, „Składnikach procesu kształcenia” oraz „Dydaktycznych problemach współczesności”, zaś każda z nich dzieli się na rozdziały. Mają one spełniać nie tylko funkcję informacyjną, ale oferując bloki rozszerzające, prezentujące dodatkowe informacje czy też możliwość skontrolowania nabytej wiedzy, służyć mają zainteresowaniu zagadnieniem i stanowią bodziec do nieustannego doskonalenia w duchu „szkoły ustawicznie doskonalonej”.
Autor przybliża etymologię, genezę i znaczenie nazwy „dydaktyka”, określa jej pozycję w stosunku do dydaktyk szczegółowych oraz przedmiot i zadania dydaktyki. Poznamy również metody badań dydaktycznych, cele kształcenia oraz ich związek z celami wychowania i nowożytne systemy dydaktyczne – tradycyjny, progresywistyczny, współczesny. Podczas analizy procesu kształcenia nie można było pominąć ogólnych norm postępowania dydaktycznego, nazywanych zasadami i regułami nauczania, określającymi sposób realizacji celów kształcenia, a także metod nauczania, dobranych odpowiednio do wieku uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania oraz celów i zadań dydaktycznych, które mają być zrealizowane.
Kupisiewicz udowadnia również, że o efektywności kształcenia decydują nie tylko metody, ale również sposób organizacji, czyli forma kształcenia. Zwraca również uwagę, że nieodzownym składnikiem racjonalnie przygotowanego i realizowanego procesu nauczania i uczenia się, są środki kształcenia (środki dydaktyczne).
Ostatnia część książki, czyli „Dydaktyczne problemy współczesności” traktuje o niepowodzeniach szkolnych i problemach z tym związanych, równości szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz o kształcie odpowiadającej wymaganiom i potrzebom przyszłości doktryny dydaktycznej. Zakończenie tego bloku stanowi próba dydaktycznego bilansu XX i pierwszej dekady XXI wieku, obejmującego analizę „Stulecia dziecka” i Nowego wychowania, wiek raportów edukacyjnych, stulecie szkolnej eksplozji i krytyki szkoły, wiek paradoksów oświatowych, stulecie szczytnych haseł oraz wiek kontrowersyjnych dyskusji.
Zawartość merytoryczna „Dydaktyki” Czesława Kupisiewicza pozwala oprzeć na niej edukację przyszłych nauczycieli, książka sprzyja bowiem wpajaniu wizerunku pedagoga, jako „człowieka niewzruszonych zasad i szerokich horyzontów”. Sięgnięcie do źródeł dydaktyki, pokazanie jej rozwoju oraz stojących przed nią wyzwań to krok ku przemianom w świadomości nauczycieli, to oni bowiem będą musieli „sprostać wyzwaniom i potrzebom społeczeństwa wiedzy”.