Recenzja książki: Dwudziestolecie. Polski wiek XX
Recenzuje: MichalWieniec
„Dwudziestolecie” pod wspólną redakcją Krzysztofa Persaka i Pawła Machcewicza to pierwszy tom przewidywanej na cztery części serii historycznych książek zatytułowanej „Polski wiek XX”, będącej wspólnym przedsięwzięciem Muzeum Historii Polski i Wydawnictwa Bellona. Trzy pozostałe poświęcone będą kolejno: II wojnie światowej, historii PRL-u począwszy od lipca 1944 roku do grudnia roku 1970, czwarty obejmować będzie ostatnie 19 lat komunizmu do czerwca 1989 roku.
Formą przyjętą za obowiązującą są tutaj eseje historyczne poświęcone losom Polski i Polaków w burzliwym ubiegłym stuleciu, do napisania których zaproszono profesorów najważniejszych uczelni w kraju. Jak podkreślają redaktorzy, ideą przewodnią całego cyklu jest dostarczenie czytelnikom rzetelnej faktograficznie syntezy historii Polski XX wieku, lecz w bardziej przystępnej formie niż podręcznik akademicki. Dlatego też zadaniem każdego z autorów było jak najszersze omówienie jednego z kluczowych zagadnień z dziejów politycznych, społecznych, gospodarczych lub też wojskowych, wraz z wykazaniem jego znaczenia dla przyszłych pokoleń. Nie tylko suche daty, fakty, wydarzenia, czy dane statystyczne, lecz nieodzowny komentarz, pomocny w dotarciu do prawdziwego sensu omawianego problemu, a za tym - w lepszym jego zrozumieniu.
Na pierwszy tom, obejmujący lata określane mianem dwudziestolecia międzywojennego, składa się dziesięć esejów sięgających nawet czasów rozbiorów. Dotyczą one między innymi takich zagadnień jak: dziedzictwa zaborów (autorstwa Andrzeja Chwalby), sprawy Polskiej w I wojnie światowej (Tomasza Nałęcza), czy daty 11 listopada (Piotra Łossowskiego). Jak podkreśla większość badaczy i historyków, odzyskanie przez Polskę niepodległości było wynikiem zarówno działań samych Polaków, jak i pomyślnej koniunktury na arenie międzynarodowej. To fakt. Zupełnie inną sprawą było odbudowanie nieistniejącego już państwa, przed którym stało wówczas kilka fundamentalnych zagadnień do rozstrzygnięcia. Najważniejszym z nich był egzamin z demokracji i walka o kształt ustroju II Rzeczpospolitej, co nie obeszło się bez wewnętrznych sporów, które opisuje i omawia Krzysztof Kawalec. Jako zupełnie odrębne zagadnienie potraktowany został tutaj zamach majowy Józefa Piłsudzkiego z roku 1926 i konsekwencje, jakie przyniósł dla dalszej polityki całego kraju. Kolejną kwestią było wytyczenie, bardzo często okupione krwią, granic nowo powstającego państwa. O ich kształtowaniu się w latach 1918-1921 obszernie pisze Andrzej Nowak. Oprócz rządu, panującego ustroju i granic, aby funkcjonować, Polska musiała utrzymywać stosunki międzynarodowe z innymi państwami - o tych relacjach przeczytamy w eseju Marusza Wołosa. Pełny wizerunek Dwudziestolecia uzupełniają dwa ostatnie teksty: o sytuacji gospodarczej II Rzeczpospolitej Wojciecha Morawskiego i o istniejącej wówczas mozaice społecznej - Szymona Rudnickiego.
W ostatnim dziesięcioleciu zauważamy - zarówno w literaturze, jak i w historii, powrót do okresu dwudziestolecia międzywojennego, co jest zrozumiałe, gdy poszukujemy wartości, które zniweczyły II wojna światowa, a następnie lata PRL-u. Zresztą, na ten okres przypada największy rozwój gospodarczy i przemysłowy na całym świecie, nie tylko w naszym okręgu. To właśnie wówczas Polska odzyskała upragnioną niepodległość i musiała pokonać wiele trudności aby móc zaistnieć na mapie Europy. Autorzy zebranych w niniejszej książce esejów starają się odpowiedzieć na pytanie, czy i w jakim stopniu udało się to osiągnąć. Nasuwa się jeszcze jedna analogia do czasów współczesnych - bo przecież my również od dwudziestu lat mieszkamy w wolnej Polsce.
