Recenzja książki: Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Przywrócenie naszemu państwu nazwy „Rzeczpospolita Polska” i godła w postaci orła w koronie (31 grudnia 1989) zapoczątkowało powstanie III Rzeczypospolitej. Związane z tym okresem wybory prezydenckie oraz parlamentarne, kolejne kadencje Sejmu i Senatu, konstytucje, koalicje, wstąpienie Polski do NATO oraz wejście do Unii Europejskiej, wreszcie - porozumienia, nieporozumienia i katastrofy to zwykła, szara rzeczywistość każdego z nas. Szybko następujące zmiany sięgały również oświaty, co zaznaczało się nowymi – często nie do końca sprawdzającymi się – postulatami, zadaniami, procedurami. Książka Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu jest kolejną publikacją, która dokonując „przełomu dyskursywnego” w pedagogice, kształtuje sposób myślenia i postrzegania dawnej oraz współczesnej edukacji. A przyznać trzeba, że niezwykle barwna narracja Bogusława Śliwerskiego jak zawsze zmusza do głębokich refleksji.

W publikacji znalazły się przemyślenia związane z demokratyzacją i uspołecznieniem szkolnictwa publicznego w Polsce, gdzie dominowały (dominują?) deklaracje i prawne gwarancje – niestety, często bez pokrycia. Autor dokonuje analizy przypadku w oparciu o konkretne lata (1980-1989; 1989-1991; 1991-1998; 1999-2012); odnosi się do organów szkolnej demokracji (Rada szkoły, Rada pedagogiczna, Rada rodziców, Samorząd uczniowski); podaje wyniki badań sondażowych i opisuje postawy Polaków wobec demokracji w przestrzeni edukacyjnej; śledzi współczesny stan uspołecznienia szkół publicznych (ignorancja centralnych i terenowych władz oświatowych, analiza regulaminów rad szkół w zakresie ustawowych zadań, postawy dyrektorów i przewodniczących rad szkolnych, pozory różnorakich działań).

Zawarte w opracowaniu narracje Bogusława Śliwerskiego są precyzyjne, oparte na dogłębnych badaniach i długoletnich obserwacjach. Nie brakuje w nich ścisłości. Sposób przekazu jest całkowicie komunikatywny. Pomocą służy obszerna bibliografia polsko- i obcojęzyczna (wraz ze źródłami internetowymi), alfabetyczny indeks nazwisk, przypisy, dokumenty kuratoryjne oraz Uchwała XVIII sesji Sejmu Dzieci i Młodzieży w sprawie demokracji w szkołach. Nie brakuje również tabelek, mapek, wykresów, cytatów, wyliczeń.

Chociaż Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu należy do literatury specjalistycznej, nie grozi jej zaszufladkowanie tylko i wyłącznie do sfery teoretyków i praktyków oświatowych. Wyczerpujące informacje bez wątpienia zainteresują szerokie grono czytelników, mogących – dzięki niej – diametralnie zmienić sposób postrzegania polskiej szkoły i obciążanych winą za obecny stan szkolnictwa nauczycieli.