Recenzja książki: Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania metodologiczne

Recenzuje: Justyna Gul

W kręgu diagnostyki pedagogicznej

Zarówno nauczyciele, pedagodzy, jak i inne osoby, zawodowo zaangażowane w sferę edukacyjno-wychowawczą, z biegiem lat są zmuszone borykać się z coraz większymi problemami. Są one związane z występowaniem nowych zagrożeń, warunkowanych postępem cywilizacyjnym, patologii społecznych, ale i trudnościami w odgrywaniu ról – poczynając od roli rodzica, po rolę opiekuna, wychowawcy. Dlatego też tak istotną kwestią służącą zapobieganiu, ale i wdrożeniu form pomocy, jest umiejętna diagnoza stanu istniejącego, środowiska dziecka, a także jego możliwości oraz słabych stron. Stąd też tak istotna i nagląca stała się potrzeba uporządkowania kwestii związanych z metodyką postępowania diagnostycznego.

Wyzwanie to podjęła Ewa Wysocka, pedagog i psycholog, pracownik naukowo-dydaktyczny Uniwersytetu Śląskiego. Specjalizująca się w problematyce młodzieży oraz metodologii i diagnostyce psychopedagogicznej autorka oddaje w nasze ręce książkę, będącą nieocenionym wsparciem dla wszystkich, zajmujących się szeroko pojętą edukacją, ale też terapią. Publikacja Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania, która ukazała się nakładem Oficyny Wydawniczej Impuls, to kompendium wiedzy na temat diagnostyki pedagogicznej, diagnozowania oraz procesu diagnostycznego. Forma książki oraz jej zawartość merytoryczna sprawia, że jest ona przydatna zarówno dla osób rozpoczynających dopiero pracę z sferze edukacji, jak i dla tych, którzy chcą utrwalić, usystematyzować wiedzę, a także zdobyć nowe, cenne informacje.

Jak podkreśla autorka, książka jest podsumowaniem i uzupełnieniem publikacji dotyczących diagnozy pedagogicznej, jakie w ostatnich latach pojawiły się na rynku. Stanowi także przybliżenie warsztatu diagnostycznego, wraz z przedstawieniem problemów pojawiających się w procesie diagnozowania, a także zasad i standardów tego procesu w pedagogice. W czterech kolejnych rozdziałach Wysocka podejmuje próbę zebrania i uporządkowania wiedzy dotyczącej diagnozy i podstawowych rozwiązań metodologicznych, a także podstawowych kompetencji diagnostycznych.

W rozdziale pierwszym autorka dokonuje analizy historycznej rozwoju diagnostyki pedagogicznej, uwzględniając jednocześnie jej główne obszary. Przedstawia osoby, które wywarły nieoceniony wpływ na kształtowanie się definicji i formy diagnozy, począwszy od Hipokratesa, przez Alice Salomon, Mary Ellen Richmond, Antoniego Kępińskiego czy Tytusa Chałubińskiego. Zajmuje się diagnozą kliniczno-wychowawczą, środowiskową, społeczną, ratowniczą i leczniczą, a także pokazuje rolę diagnozy jako czynnika wspierającego pracę wychowawczą i miejsce tej diagnozy w resocjalizacji. Omawia również podstawowe pojęcia i przedmiot diagnozowania w pedagogice oraz definicje samej diagnozy. Podkreśla również, że diagnozowanie w praktycznym działaniu pełni różne funkcje, wskazuje na istniejące problemy oraz dylematy diagnozy pedagogicznej oraz roli diagnosty.

W rozdziale drugim, zajmującym się podstawami metodologicznymi, Ewa Wysocka zadaje pytania strukturalizujące proces diagnostyczny i wyznaczające przyjętą procedurę badania diagnostycznego. Omawia modele diagnozowania w pedagogice w ujęciu strukturalno-funkcjonalnym, model diagnozy Stefana Ziemskiego, model diagnozy humanistycznej Antoniego Kępińskiego, model diagnozy rozwojowej Ireny Obuchowskiej i inne modele właściwe dla diagnozy właściwej dla działalności pedagogicznej.

Rozdział trzeci dotyczy kompetencji diagnostycznych rozumianych jako kompetencje, na które składają się: wiedza, specyficzne umiejętności, nastawienia i wartości. Autorka kategoryzuje umiejętności diagnosty, pisze o cechach relacji diagnostycznej i jakości tego kontaktu oraz głównych dylematach diagnosty. Z kolei w rozdziale czwartym przedstawia standardy wyznaczające przebieg procesu diagnostycznego oraz praktyczne zasady etycznego postępowania pedagoga.

Każdy rozdział zakończony jest pytaniami do dyskusji oraz słownikiem ważniejszych terminów, co pozwala na szybkie odszukanie interesujących nas definicji, a także zwraca uwagę na kwestie warte rozważenia, pochylenia się nad nimi czy wymiany doświadczeń, poglądów z innymi osobami. Również w samym tekście istotne z punktu widzenia omawianego tematu informacje zostały umieszczone w kolorowych ramkach, dzięki czemu zwracają naszą uwagę i zapadają w pamięć.

Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania to publikacja, która nie tylko stanowi podbudowę merytoryczną realizowanych przez jej odbiorców zadań, ale również jest wstępem do dalszego zgłębiania tematyki. Dzięki przejrzystej formie oraz usystematyzowaniu informacji pozwala nam spojrzeć z szerszej perspektywy na zagadnienie diagnostyki pedagogicznej, by móc ostatecznie skupić się na interesujących nas fragmentach bądź kwestiach. Docenić trzeba również przydatność tej pozycji w toku studiów pedagogicznych i możliwość samodzielnego poszerzania wiedzy zdobytej w trakcie nauki. Książka Wysockiej z pewnością pomoże jej czytelnikom stać się lepszymi pedagogami, co przełoży się na efektywniejsze realizowanie zadań opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych.