Recenzja książki: Damy z Grace Adieu i inne opowieści

Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa

"Damy z Grace Adieu i inne opowieści" to zbiór ośmiu opowiadań, które autorka, Susanna Clarke, pisała równolegle ze swoją pierwszą powieścią "Jonathan Strange i Pan Norrell". Większość z nich (oprócz "Johna Uskglassa i węglarza z Kumbrii") powstała na zamówienie wydawców antologii opowiadań fantasy. Tytułowe opowiadanie - "Damy z Grace Adieu" jest materiałem, z którego w późniejszym czasie rozwinął się wspominany już bestseller "Jonathan Strange i Pan Norrell".

"Damy z Grace Adieu" to historia trzech kobiet zafascynowanych magią, które nie mogą z czarów korzystać, ponieważ to mężczyźni czasów XVIII i XIX wieku są jedynymi, pełnoprawnymi magami. Historia jest zabawna, pisana lekkim i barwnym językiem. Miejscami napotykamy na mroczne zakamarki wyobraźni autorki, jednak po chwili napięcie zostaje rozładowane, a cała sytuacja kończy się zazwyczaj w sposób komiczny. Akcja opowiadań Clarke dzieje się w magicznych miejscach, gdzieś na wyspach brytyjskich. Fearie i jej mieszkańcy zdają się być od zawsze przeniknięci magią, z którą spotykają się na codzień i która nikogo nie dziwi. Obok zwykłych farmerów i rolników, pastorów i arystokratów, spotykamy postaci fantastyczne, zazwyczaj elfy. Elfy jednak ukazane zostały jako małe, złośliwe, przebiegłe i aroganckie chochliki, z którymi należy obchodzić się bardzo ostrożnie. Niektórym bohaterom powieści Clarke, na przykład pani Sowerstone, udaje się elfa poskromić i namówić do przędzenia. Inni, jak pan Simonelli, będący włoskim lekarzem, odkrywa swoje elfie pochodzenie znacznie później, kiedy zdaje sobie sprawę z tego, jak bardzo jest pociągający dla kobiet. Opowiadanie "Tom Brightwind lub jak zbudowano most elfów w Thoserby" to historia przyjaźni znakomitego, bogatego elfa Toma, z żydowskim lekarzem, Davidem. Oprócz perypetii, jakie napotykają podczas wspólnej wędrówki, dowiadujemy się bardzo wiele o życiu i obyczajach elfów - ich kontrowersyjnych i komicznych poglądach oraz dziwnym sposobie życia i wychowywania potomstwa. Niektóre opowieści wykorzystują postaci znanych ludzi, między innymi brytyjską królową Elżbietę i Marię, królową Szkotów. Ich historia zostaje owiana magią, której podobno miała się podjąć Maria w celu wydostania się z więzienia, do którego wtrąciła ją Elżbieta.

Jednak, mając na uwadze, że są to historie fantastyczne i że można w nich znaleźć również elementy baśni, opowiadania kończą się szczęśliwie dla jednej ze stron. Choć wydaje się, że pod pozorem baśniowości powinny kryć się tam tylko postaci dobre i złe, w opowiadaniach spotykamy też takie, które nie są do końca ani pozytywne ani negatywne. Literaturę Susanny Clarke opisuje się jako „kidult”, gdyż autorka pisze swoje książki do szerokiego grona odbiorców. Opowiadania pisane są językiem bardzo prostym, przeznaczonym, wydawać by się mogło, wręcz dla dzieci. Jednak podczas lektury napotykamy wiele aluzji, których mały czytelnik nie będzie w stanie odczytać i straci cały „smaczek” opowieści. Historie spisane przez Susannę Clarke fascynują w dwojaki sposób: zachwyca lekkość i prostota, z jaką autorka pisze o magii, tajemniczych istotach i łatwość, z jaką wiąże świat rzeczywisty z tym nadprzyrodzonym oraz umiejętność zaprezentowania obyczajowości brytyjskiej doby XVIII i XIX wieku, pozycji kobiety i statusu mężczyzny, a także uchwycenia wspaniałych krajobrazów prawdziwej Wielkiej Brytanii i wyimaginowanej Fearie.

Opowiadania Clarke zdają się być spisane przez kronikarza bądź specjalistę od czarów. Sam wstęp jest pióra tajemniczego "profesora Jamesa Sutherlanda, Dyrektora Studiów nad Sidhe na Uniwersytecie Aberdeen". Wiele historii pisanych jest za pomocą narracji trzecioosobowej. Zdarzają się również i takie, w których narrator ujawnia się w osobie pierwszej, bądź jest autorem pamiętników. Takie zróżnicowanie sprawia, że opowiadań, choć podobnych pod względem treści i klimatu, nie sposób ze sobą pomylić. Susanna Clarke jest niewątpliwie jedną z ciekawszych pisarek parających się literaturą fantasy. Jednak jak sama mówi, nie jest ona przecież pierwszą kobietą, zajmującą się taką tematyką.

Wielką inspiracją była dla niej trylogia Ursuli Le Guin "Ziemiomorze". Podkreśla również, że wbrew pozorom, wielu mężczyzn korzystało z dorobku kobiet-pisarek, chociażby C.S.Lewis, autor "Opowieści z Narnii" na którego wielki wpływ miała twórczość E. Nesbit. "Damy z Grace Adieu i inne opowieści" opatrzone są we wspaniałe ilustracje Charlesa Vessa, autora obrazków do powieści Neila Gaimana pt."Gwiezdny pył". Stanowią doskonałe uzupełnienie książki, a całość sprawia wrażenie ekskluzywnego zbioru baśni.

Tagi: Jonathan Strange i pan Norrell