Recenzja książki: Czym jest życie. Biologia w pięciu krokach
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Od wieków prowadzone są badania poszukujące satysfakcjonującej odpowiedzi na pytania o życie – pytania tym bardziej ważne, im bardziej człowiek degraduje ekosystemy naszej planety. By ułatwić czytelnikowi ustosunkowanie się do powyższego zagadnienia, Wydawnictwo Marginesy opublikowało książkę Czym jest życie? Biologia w pięciu krokach, lekturę umożliwiającą zrozumienie trudnych spraw w prosty sposób.
Ponieważ tematem rozważań publikacji jest szczegółowa analiza pięciu podstawowych zagadnień (komórka, gen, ewolucja drogą doboru naturalnego, życie jako proces chemiczny oraz jako proces zapisu informacji), wiedza zawarta w kolejnych rozdziałach jest niczym kroki zbliżające czytelnika do odkrycia reguł stanowiących życie na ziemi. Rozpoczynając od komórki, najmniejszej strukturalnej jednostki organizmów żywych, genetyk i biolog komórkowy Paul Nurse sięgnął wstecz, do roku 1665, kiedy to Robert Hooke przy użyciu wybudowanego przez siebie mikroskopu przyglądał się cieniutkiemu plasterkowi kory (zaobserwowane segmenty nazwał komórkami). Zasługi kolejnych naukowców, których autor wymienia z imienia i nazwiska, przyczyniły się do dzisiejszego stanu wiedzy. Ponieważ podstawą istnienia komórki są geny, treść kolejnego rozdziału w pierwszej kolejności nawiązuje do prekursora genetyki, jakim był augustiański mnich Gregor Mendel, by dalej w przystępny sposób omówić wyniki prac całych zespołów: chromosomy, struktura DNA, enzymy, proteiny, aminokwasy, cykl komórkowy, kod genetyczny oraz sekwencjonowanie genomów – to elementy ułatwiające czytelnikowi zrozumienie skomplikowanego procesu dziedziczenia.
W rozważaniach o życiu nie może zabraknąć twórcy teorii ewolucji. Powołując się na Darwina, autor przytacza wyniki jego badań (żywe organizmy muszą być zdolne do rozmnażania oraz wyposażone w charakteryzujący się zmiennością system dziedziczenia). W postrzeganiu życia jako procesu chemicznego Paul Nurse opisuje zasady przyciągania i odpychania, a także budowania oraz zrywania wiązań molekularnych, natomiast proces przetwarzania informacji przypisuje regulacji genów przez komórkę.
Przemyślenia autora (oczywiście poparte efektami wieloletnich doświadczeń laboratoryjnych) wiele wyjaśniają. Są w stanie też wiele zmienić, ponieważ obecny poziom wiedzy pozwala rozpoznać pojawiające się nowe problemy (zwłaszcza choroby) oraz opracowywać doskonalsze metody walki z nimi (komórki macierzyste, komórki z edytowanymi genami, szeroko pojęta inżynieria genetyczna). Czytelnikowi w zrozumieniu zasadniczych kwestii pomoże zwięzły język przekazu, przystępność wyjaśnień, rzeczowość treści (imiona i nazwiska naukowców, daty, przebieg badań, eksperymenty, odkrycia) oraz przypisy bibliograficzne. Zarówno barwa okładki (jasnozielona), jak i powtarzający się motyw drzewa z szeroko rozpostartą koroną nawiązują do tematyki publikacji.
Czym jest życie? Biologia w pięciu krokach to lektura nie tylko dla znawców tematu, specjalistów z dziedziny nauk przyrodniczych, nauczycieli akademickich oraz studentów i pasjonatów biologii. Po Czym jest życie? sięgnąć może każdy, wszyscy bowiem cieszymy się życiem na ziemi.
