Recenzja książki: Co to za święty? Sztuka czytania obrazów. Słownik ikonografii
Recenzuje: Damian Kopeć
Słownik chrześcijańskiej ikonografii
Leon Wielki, papież, był Toskańczykiem. Umacniał autorytet papieski i potwierdził prymat biskupa Rzymu nad innymi biskupami. Promował jedność Kościoła w niepewnych politycznie czasach. Jego atrybutem jest smok. Uważany jest za opiekuna muzyków i śpiewaków, patrona miast takich jak Rzym i Neapol oraz Sycylii. To tylko przykład jednej z wielu postaci świętych, które możemy odnaleźć na kartach słownika ikonografii Co to za święty? Sztuka czytania obrazów. Jego autorem jest Ino Chisesi – wybitny włoski grafik i historyk sztuki.
Chrześcijaństwo wywarło wielki wpływ na kulturę europejską. Widać to bardzo wyraźnie w sztuce: malarstwie, rzeźbiarstwie, architekturze. Widać w literaturze, ale i w języku codziennym, gdzie żywe, choć niekoniecznie uświadamiane, są liczne odwołania do Ewangelii, a szerzej – do całej Biblii.
Książka Co to za święty? jest rzeczywiście rodzajem słownika. Poświęcony on został ikonografii, czyli obrazom (a szerzej: wizerunkom) związanym z postaciami rozmaitych świętych. Tych świętych, którzy zostali oficjalnie uznani przez Kościół, wyniesieni na ołtarze. Nie ma tu tych, którzy występowali tylko w tradycji ludowej, postaci czasami niemal mitycznych. Bardzo różne są osoby ukazane w publikacji Co to za święty? Od postaci biblijnych, poprzez licznych męczenników pierwszych wieków chrześcijaństwa, aż po ludzi nam współczesnych, w tym męczenników dwudziestowiecznych totalitaryzmów. Ślady tych ostatnich odnajdujemy wokół nas, o ile tylko komunistyczna czy nazistowska machina ich nie zatarła.
Nie zawsze potrafimy prawidłowo rozpoznać danego świętego. W tym właśnie ma być pomocny omawiany słownik ikonografii. Ukazuje on ponad pół tysiąca wizerunków –dzieł kultury sztuki zachodnioeuropejskiej. Różne są to dzieła: rzeźby, malowidła, mozaiki, medaliki, obrazki, znaczki pocztowe. Zostały zamieszczone w książce w formie czarno-białych fotografii. Mamy zatem skupiać się na detalach, a nie na kolorystyce. Każda postać zostaje krótko omówiona, z naciskiem na jej szczególne posłannictwo, którym zasłużyła na chwałę nieba. Ino Chisesi zwraca uwagę na sposób przedstawiania takiej postaci, atrybuty z nią związane. Na to, czyim lub czego patronem jest ów święty.
W książce Ino Chisesiego widać ogrom włożonej pracy i zarazem żywą fascynację podjętym tematem. Nie jest to lektura do jednorazowego przeczytania, raczej pozycja mająca pomóc – jak to w przypadku słowników – w poszukiwaniu konkretnych informacji. Ułatwić to zadanie mają indeksy imion, dnia wspomnienia liturgicznego, atrybutów przypisanych danemu świętemu. Wykazy świętych i wymienienie, kogo lub czego są patronami. Dzięki dziełu Ino Chisesi możemy nauczyć się lepiej rozpoznawać wizerunki świętych, zrozumieć symbolikę ich atrybutów, umiejscowić daną postać w konkretnym miejscu i czasie. Zobaczyć, że święci byli ludźmi żyjącymi w różnych miejscach i w różnym czasie, z różnym bagażem doświadczeń. Wszyscy w pewnym momencie skierowali swój wzrok w kierunku nieba, zatęsknili za nim i zaczęli o nie walczyć.
