Recenzja książki: Brama śmierci. Pytania o sprawy ostateczne
Recenzuje: mrowka
„Uciekamy od śmierci” – to pierwsze słowa niewielkiej książeczki „Brama śmierci. Pytania o sprawy ostateczne”, publikacji wydawnictwa WAM. Kres życia człowieka jako temat filozoficznych i religijnych wywodów właściwie nie ma granic. Chociaż we współczesnej codzienności śmierć jest przeważnie nieobecna a refleksja o niej pojawia się okazjonalnie, udało się autorowi tej książki zebrać kilka cennych uwag na temat przemijania.
Książka składa się z dwóch części – pierwsza dotyczy spojrzenia na umieranie, druga to rozmowy z zakonnikami różnych katolickich zgromadzeń – jest tu dominikanin, franciszkanin, cysters czy jezuita. Standardowe pytania dotyczą motywu lękotwórczych aspektów śmierci, stanowisk poszczególnych zakonów wobec przemijania, analogii między narodzinami a śmiercią. Rozmówcy przedstawiają też swój prywatny, osobisty pogląd na umieranie, zdradzają własne sposoby na pokonanie strachu przed odejściem. Przypomina to poszukiwanie recepty na oswojenie śmierci. Starają się zakonnicy dodać odbiorcom otuchy, pocieszyć ich i wyjaśnić, dlaczego nie powinni bać się zgonu. Próbują też wytłumaczyć, czego każdy człowiek lęka się, kiedy myśli o własnym odejściu. Sporo miejsca zajmuje tu rola wiary.
„Gdyby nie było perspektywy śmierci, to nie szanowalibyśmy życia” – zauważa jeden z rozmówców. Niezależnie jednak od powtarzalności czy jednostronności sądów „Brama śmierci” okazuje się ciekawą lekturą. W pierwszej części przytacza autor opisane już etapy umierania, śmierć organizmu. Przytacza też koncepcje śmierci w filozofii – krótkie wyjaśnienia dotyczące kolejnych odkryć (najszerzej jest oczywiście rozbudowany wątek chrześcijaństwa). Znajdują się i elementy psychologii – próby neutralizowania wieści o zgonie, cechy osobowości, które każą częściej myśleć o umieraniu, przyczyny strachu: różnice między lękiem przed bólem i lękiem metafizycznym. W perspektywie teologicznej widnieje tu katolickie spojrzenie na śmierć, w perspektywie pedagogiki – zwłaszcza pedagogiki religijnej – porusza się motyw ars moriendi.
Szczuplutki tomik jest świetnym punktem wyjścia do dyskusji o przemijaniu i umieraniu – ogólne przybliżenia kolejnych ujęć tego motywu oraz wyjaśnienie sedna eschatologicznych refleksji pozwala oswoić myśl o zgonie. Rekonstrukcje poglądów powiązanych z odchodzeniem mają przyczyniać się do poznania i pogodzenia się z wątkiem przemijania: podparte socjologicznymi badaniami spostrzeżenia są rozszerzoną wersją referatu wygłoszonego w 2006 roku na interdyscyplinarnej konferencji – to tłumaczy jednocześnie zwięzłość tekstu i jego przekrojowość. Książkę zamyka obszerna bibliografia zbierająca pozycje, które dotyczą zagadnienia śmierci i umierania i dostępne są w języku polskim. Wśród znanych i popularnych tytułów pojawiają się też trudniej dostępne artykuły z katolickich czasopism.
