Zmarł Jerzy Pilch, laureat Nagrody Nike

Zmarł Jerzy Pilch – polski pisarz, publicysta, felietonista, dramaturg i scenarzysta filmowy, laureat Nagrody Fundacji im. Kościelskich za książkę Wyznania twórcy pokątnej literatury erotycznej, nagrody Paszport „Polityki” (1998) za powieść Bezpowrotnie utracona leworęczność i Nagrody Literackiej „Nike” (2001) za powieść Pod Mocnym Aniołem na zamówienie Teatru Narodowego napisał komedię Narty Ojca Świętego (2004). Miał 67 lat, od lat zmagał się z chorobą Parkinsona.

Jerzy Pilch - dzieciństwo i młodość

Pilch urodził się w 1952 roku w Wiśle. Dzieciństwo spędzone w tym miasteczku okazało się dla niego bardzo ważne – wielokrotnie w jego powieściach pojawiają się wzorowani na autentycznych postaciach bohaterowie z tego regionu. Jego rodzina należała do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, co nie pozostało bez wpływu na światopogląd pisarza. Podobnie jak rozmowy z babcią, z którą spędzał bardzo wiele czasu, ilekroć powracał do Wisły.

Ten świat bez tamtego świata coraz częściej i coraz rozleglej się obywa i efekty widać. Literatura bez ciemnego błysku transcendencji ? Nawet nie próbuj. Świat jest praktycznie jednym wielkim kiczem i banałem, jest kreacją niechlujną, mulistą i obraźliwą. Chciałby być dobrze napisanym opowiadaniem, daremne nadzieje - jest bazgraniną i bełkotem, opowieścią sklerotyka, plagiatem plagiatu, pieśnią analfabetów, o błędach rzeczowych nie wspomnę.

- Jerzy Pilch – cytaty

Jerzy Pilch - pisarz z Krakowa

Po ukończeniu szkoły Pilch trafił do Krakowa. Studiował polonistykę na UJ. Po obronie pracy magisterskiej rozpoczął studia doktoranckie i pracę w Instytucie Filologii Polskiej jako adiunkt. Wówczas zaprzyjaźnił się z poetą Bronisławem Majem i krytykiem literackim Marianem Stalą. W 1975 rozpoczął karierę krytycznoliteracką. Pracował w redakcji „Studenta" i „Na Głosu", poznając całą krakowską śmietankę literacką – między innymi późniejszą noblistkę, Wisławę Szymborską. Kiedy rozpoczął współpracę z „Tygodnikiem Powszechnym", przerwał studia doktoranckie. Pracował w „Tygodniku..." do 1999 roku, stając się jedną z twarzy pisma i bez wątpienia najbardziej znanym jego felietonistą. W 2012 roku powrócił na łamy „Tygodnika..." po krótkich przygodach z publikacjami w „Polityce", "Hustlerze" czy „Dzienniku". 

Jerzy Pilch - Spis cudzołożnic

Zadebiutował tomem Wyznania twórcy pokątnej literatury erotycznej w 1989 roku. Pierwszy raz Polska usłyszała jednak o Pilchu za sprawą Spisu cudzołożnic – opowieści o mężczyźnie, który oprowadza szwedzkiego gościa po Krakowie, starając się pokazać mu to, co w mieście najpiękniejsze, a przy okazji zaprezentować własne podboje miłosne. W tej książce Pilch podejmuje się karkołomnego zadania ukazania istoty bycia Polakiem i życia w Polsce – pisała nasza recenzentka. Ekranizacja książki z 1995 roku w reżyserii Jerzego Stuhra (i z nim w roli głównej) zdobyła Złote Lwy gdańskie i przyciągnęła do kin bardzo wielu widzów. Po sukcesie filmu po powieściowy Spis cudzołożnicponownie uzyskał status bestsellera. 

Jerzy Pilch - Pod mocnym aniołem

Kolejny sukces przyszedł za sprawą powieści Pod mocnym aniołem, która również doczekała się ekranizacji. 

Jaką duszę ma człowiek, który wie, że przepił wszystkie pralki świata? Odpowiadam: duszę ma uskrzydloną, a myśl jego wiruje jak bęben w ostatniej fazie odsączania. Kiedy czujesz na sercu ciężar miliarda przepitych pralek - jest nie do zniesienia. Ale kiedy unosisz udręczony wzrok i widzisz, jak ptasie ławice białoskrzydłych pralek szybują pod wodnistymi niebiosami niczym eskadry papieskich helikopterów, pojmujesz, iż jest ci dane więcej niż innym. Jeśli ci dany niekonwencjonalny dar i jeśli zdołasz przeżyć, jeśli przedtem nie umrzesz, możesz zacząć wędrówkę w poszukiwaniu wszystkich utraconych pralek, a nawet - tak jest - w poszukiwaniu wszystkich utraconych rzeczy

- fragment książki „Pod mocnym aniołem".

W historii Jurusia – alkoholika, który zmaga się z kolejnymi napadami nałogu, przeplatając je pobytami na odwyku i chwilami spędzanymi w ramionach kochanek – wiele osób dopatrywało się analogii do życia samego Pilcha, który przyznawał się do swego alkoholizmu. 

Powieść Jerzego Pilcha ukazała się najpierw w formie cyfrowej w Internecie, gdzie co drugi dzień, niczym odcinki serialu telewizyjnego, pojawiały się dwa rozdziały. Błyskawicznie stała się wielkim hitem. 

Powieść Pilcha jest pamiętnikiem tworzonym w chwilach nadludzkiej jasności umysłu przez świadomego siebie nieuleczalnego anonimowego alkoholika. I nie ma tu świata poza piciem, ani życia bez picia. Jakże bowiem można być niepijącym alkoholikiem. Jeśli się pije, to całym swoim jestestwem. Nie ma wyboru. Albo – albo. Podobnie, jak nie można być wierzącym niepraktykującym katolikiem – pisała nasza recenzentka, Katarzyna Krzan.

 W kolejnych powieściach Pilcha powracają postaci nieco zagubionych inteligentów, którzy w różny sposób próbują radzić sobie ze światem, w którym nie potrafią znaleźć swego miejsca. 

W 2018 roku Pilch spróbował swoich sił jako autor literatury... postapokaliptycznej, wydając powieść Żywego ducha, w której opisuje historię dziewięćdziesięcioletniego mężczyzny, który budzi się w całkowicie opustoszałym świecie. Pisarz zastanawia się nad tym, czy samotność jest przekleństwem, czy wybawieniem. Więcej na temat powieści Pilcha pisze na naszych łamach Anna Globisz w recenzji książki Żywego ducha.

Odpowiedzi na fundamentalne pytania nie ma. Nie ma takich, które by rozstrzygnęły sekret życia - mówił Jerzy Pilch w Zawsze nie ma nigdy. Publikacja ta nie była nową powieścią Pilcha, a szczerą, intymną rozmową na tematy fundamentalne dla pisarza. Więcej o publikacji pisaliśmy w recenzji tego tytułu.

Pisarz zmagał się z problemami zdrowotnymi. W 2019 przeniósł się do Kielc ze względu na utrudnienia spowodowane korzystaniem z wózka inwalidzkiego. Według „Gazety Wyborczej" w ostatnich dniach życia autor miał problemy z ciśnieniem. Odszedł w wieku 67 lat w domu w Kielcach.