Zwrotnik Raka
Miller Henry

Henry Miller jest uważany za jednego z ważniejszych amerykańskich pisarzy dwudziestego stulecia. Urodzony w 1891 roku autor pozostawił po sobie pokaźny zbiór dzieł, mimo że swój powieściowy debiut zaliczył, mając dopiero 43 lata. Miller sporo podróżował, najpierw po kraju, szukając zatrudnienia, które przyniosłoby mu satysfakcję, a w 1928 wyruszył w podróż po Europie. Dwa lata później osiadł w Paryżu, gdzie podczas pierwszej zimy omal nie zginął z głodu i zimna. Tam też powstały pierwsze książki Millera. W 1934 roku nakładem cenionego wydawnictwa Obelisk Press ukazał się Zwrotnik Raka, duży literacki debiut pisarza. Powieść zyskała przychylne opinie środowiska, bardzo dobrze wypowiadali się o niej m. in.: T. S, Eliot oraz Ezra Pound. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał jednak książkę za zbyt śmiałą obyczajowo i zakazał wwożenia jej na teren kraju; zakaz cofnięto dopiero w roku 1964, czyli trzydzieści lat po premierze. Nie mam gotówki, majątku, nadziei. Jestem najszczęśliwszym człowiekiem na ziemi. Jeszcze rok, pół roku temu, sądziłem, że jestem artystą. Teraz nie zastanawiam się już nad tym. Po prostu jestem. Wszystko, co było literaturą, opadło ze mnie. Bogu dzięki, nie trzeba już pisać żadnych książek. Sam Miller powiedział o swoim debiucie, że jest on ,,zniewagą wyrządzoną siedmiu fundamentalnym wartościom i symbolom kultury: Sztuce, Bogu, Człowieczeństwu, Przeznaczeniu, Czasowi, Miłości i Pięknu". Czym w rzeczywistości jest Zwrotnik Raka? Z jednej strony obsceniczną historią intelektualisty, który bieduje w Paryżu w towarzystwie bohemy i ludzi z marginesu społecznego, oddając się namiętnościom. Mamy do czynienia z przepełnioną erotyzmem (pornografią) opowieścią człowieka sztuki, który stara się spełniać przede wszystkim swoje biologiczne potrzeby. Z drugiej strony powieść autora Sexusa stanowi dzieło niezwykle wysublimowane, uderzające w purytańskie amerykańskie społeczeństwo, ale także w cywilizację. Wymowa powieści wpisuje się apokaliptyczne wizje, które były popularne w czasie jej powstawania. Świat drąży choroba, która zniszczy człowieka. Ta cała aura otaczająca seks, by wreszcie odkryć, że to nic takiego - po prostu pustka. Czy nie byłoby zabawne znaleźć w środku harmonijkę ustną ... albo kalendarz. Ale tam nie ma nic... absolutnie nic. To odpychające. Mało nie oszalałem... Niewątpliwie, Zwrotnik Raka jest pozycją godną uwagi, chociażby ze względu na kwestie formalne. Modernistyczny fragmentami język Millera przeplata się z klasyczną narracją, chaos miesza się z porządkiem, piękno z brzydotą etc. Moim zdaniem jednak książka nie broni się jako historia, wydaje mi się niedostatecznie przemyślana, po części niespójna. Nie chodzi mi o przeprowadzenie czytelnika za rączkę przez akcję, bo doceniam i lubię opowieści, które meandrują, o ile dążą do czegoś (końca, otwarcia, sensu). W Zwrotniku Raka brakuje mi celu wędrówki, a sama droga, choć dosyć intrygująca, mnie osobiście czytelniczo nie wystarcza. Stwierdzenie, że świat trawi zgnilizna nie jest oryginalne w dzisiejszych czasach i nie było także w czasach Millera. Warto pochylić się nad formą powieści, nad ciekawie poprowadzoną narracją, ale uważam, że w tym przypadku forma przerosła treść. I choć debiutancka powieść autora Czarnej wiosny to nie tylko opisy wyuzdanego seksu i nienasyconej chuci głównego bohatera, po lekturze pamiętamy głównie te pikantne fragmenty. Czy Miller wywołał skandal obyczajowy? Udała mu się ta sztuka, ale nie jemu pierwszemu i nie ostatniemu. Być może trafiłam na tę powieść w złym momencie, a może nie trafia do mnie poetyka Millera. Zmierzcie się ze Zwrotnikiem Raka i podyskutujmy, jestem ciekawa waszego zdania.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

,,To nie tyle książka, co paszkwil, oszczerstwo, niegodna potwarz. Nie jest to książka w zwykłym znaczeniu tego słowa. Nie, to rozciągnięta w czasie zniewaga, plwanie w twarz Sztuce, Przeznaczeniu, Czasowi, Miłości, Pięknu...". Tak napisał o ,,Zwrotniku Raka" sam autor. Już pierwsze strony powieści przekonują, że nie jest to łatwa lektura ze względu na styl Henry'ego Millera. Zaserwował on odbiorcom niezwykłą mieszankę: momentami pięknie opisaną swoją wizję rzeczywistości, która w chwilę później staje się do bólu prawdziwie brudną, przekazaną w ordynarny sposób. Jak napisał w posłowiu tłumacz Lesław Ludwig: ,,Słowa błąkające się na jego ustach (autora) to anarchia, nuda, smutek, frustracja daremność, grawiora manent, rak i delirium, a także euforia, uśmiech przesłany nad otchłanią, grube, ciężkie podwiązki, triumf muzyki, gaje pomarańczowe, cyprysy, szafirowe niebo - błogosławieństwo połączone z agonią." Charakterystycznym elementem powieści oraz powodem skandalu, jakim była książka po jej wydaniu w 1934 roku w Paryżu, są obsceniczne opisy aktów seksualnych oraz stosowanie wulgaryzmów w ogromnej ilości. Myślę, że wprowadzenie ich do treści miało na celu zwrócenie uwagi większej rzeszy ewentualnych odbiorców i w ten sposób przekazanie im sensu powieści: ,,Świat jest rakiem zżerającym sam siebie po kawałku". ,,Zwrotnik Raka" zawiera bowiem wiele celnych opisów świata, przede wszystkim ludzi. Stanowią one jednak, niestety, znikomą objętość dzieła, bowiem główną treścią jest opis prostego życia pisarza pozbawionego ambicji (,,Nie mam gotówki, majątku, nadziei. Jestem najszczęśliwszym człowiekiem na ziemi") i jego znajomych w celu udowodnienia powyższego twierdzenia. Dla mnie taka zawartość książki i jej fabuła nie były interesujące, nie intrygowały, nie zachwycały. Głównymi zajęciami bohaterów jest zabawa, zdobywanie jedzenia (nawet żebrząc), kontakty z prostytutkami (tu nazywane po prostu kurwami). W tle wybrzmiewa jednak delikatnie tęsknota za miłością. Książka jest panoramą pewnego środowiska wśród mieszkańców Paryża na początku XX wieku. W treści "Zwrotnika Raka" jej narrator Joe nazwany jest w pewnym momencie pisarzem surrealistą. Ja jednak często odnosiłam wrażenie, że Miller to literacki abstrakcjonista, który łączy ze sobą nielogicznie fragmenty dotyczące zupełnie odmiennych tematów, pisze w sposób "co ślina na język przyniesie" mając nadzieję, że wyjdzie z tego coś spójnego. Niestety, wiele zdań uznałam za niepotrzebnych. Dlatego do mnie styl Millera nie przemawia, jest mało przystępny, tym bardziej gdy fabuła nie jest ciekawa. Czytając książkę nie pamiętałam treści zawartej już kilka stron wcześniej. Wulgaryzmy w tak wielkiej ilości rażą moją estetykę językową. Stąd moja niska ocena ,,Zwrotnika Raka".

(Kliknij aby rozwinąć opinię)