Wszystko, czego nie pamiętam
Jonas Hassen Khemiri

„A pamiętasz jak…?”
 
Dziurawa, krótka, kurza, dobra, fenomenalna. Pamięć bywa różna. Co jednak jeśli pamiętamy jak przez sen? Gdy pamięć nie sięga dość daleko? Lub to co pamięta ktoś nie pokrywa się z tym, co pamięta jeszcze inna osoba?
 
Rzecz się kręci wokół Samuela, który zginął w wypadku samochodowym, a więc wokół kogoś, kogo już wśród pozostałych postaci nie ma. Anonimowy narrator to ta osoba, która stara się rozwikłać zagadkę jego śmierci, a relacje na interesujący go temat uzyskuje od kilku osób. Osób bliskich Samuelowi: najbliższy przyjaciel, matka, sąsiad, byłe dziewczyny. Wszystko po to, aby poznać odpowiedź na pytanie: co się działo ostatniego dnia jego życia?
 
Khemiri to ceniony szwedzki powieściopisarz. W swojej powieści o niezwykle specyficznej konstrukcji i wielogłosowej narracji ukazuje świat 26-letniego Szweda o ciemnym kolorze skóry, co nie jest bez znaczenia. Chaos, który jest spowodowany wymieszaniem się wypowiadających na jego temat osób może zniechęcić mało wytrwałego czytelnika, ale nie miłośnika literatury pięknej, który dostrzeże w tej formie niespotykany artyzm i którego urzeknie różnorodność opinii. Zaczeka cierpliwie, poznając kolejne fakty, a może i tajemnice do momentu, w którym obraz życia Samuela zacznie nabierać kształtów i stanie się jednolity.
 
Jedno jest pewne. Pracował w urzędzie do spraw migracji. Ludzie, z którymi obcował na co dzień przedstawiają zgoła odmienne zdanie na temat jego osoby, zachowań, emocji, uczuć czy potrzeb. Co gorsza wraz z upływem czasu obraz Samuela zaciera się w ich pamięci i relacje, które kiedyś łączyły daną osobę z Samuelem zdają się teraz mieć inny wymiar, inną wagę, inne znaczenie, a wszystko to przez nową perspektywę. Perspektywę, która pozwala patrzeć na niego, gdy już nie żyje, ale w pamięci kilku osób jego obraz nadal istnieje, choć już nieco zatarty.
 
Interesujące jest to, że sam bohater poświęcał pojęciu pamięci mnóstwo uwagi i energii. Pamięć, zapamiętanie wydarzeń, pamiętanie doświadczeń liczyły się dla niego na tyle, że prowokował sytuacje, które jego zdaniem pozwoliłyby mu lepiej zapamiętać daną chwilę i zostać zapamiętanym. W wypowiedziach bohaterów dowiadujemy się nie tylko o życiu i aktywnościach Samuela, ale również o ich własnych. Posłużyło to temu, aby pokazać, jakie miejsce w życiu tej czy innej osoby zajmował chłopak.
 
Powieść to zbiór licznych wypowiedzi, które nie dają jasnych odpowiedzi. Sytuacje przedstawiają się niezwykle prozaicznie. Są to rutyny dnia codziennego, odwiedziny babci, wyjście do kina, impreza, rozmowa o czynszu, praca, zarobki. One pozwalają opisać Samuela, określić go jako osobę, człowieka, ale przede wszystkim syna, wnuka, kumpla, przyjaciela, chłopaka. Kogoś o ciemnym kolorze skóry. Kogoś kto stara się przystosować. Kto chce żyć wśród innych, z innymi, z kimś. Kto chce wypełnić swój „Bank doświadczeń” po brzegi. To było jego przekleństwem, które niejednokrotnie przewijało się w rozmowach z jego bliskimi.
 
To trudna lektura. Pełna niedomówień, luk, sprzeczności. Powieść, która nie daje jasnych odpowiedzi, której fabuła nie jest jednolita. Nie ma tu akcji. Jest natomiast niewiadoma, jest punkt kulminacyjny, czyli śmierć. Czym z kolei są wspomnienia tych ludzi? Czy tak go postrzegali, gdy mieli go na co dzień? Czy może utrata, mimo wszystko, bliskiej osoby zadziałała w ten sposób, że coś zniekształciło jego obraz w ich oczach? Dlaczego tak trudno jest sobie przypomnieć te chwile, gdy on… albo inaczej. Dlaczego ktoś inny go wspomina zupełnie inaczej? Nie ulega wątpliwości, że historia przesiąknięta jest emocjami i uczuciami. Przyjaźń i zaufanie. Miłość i szczerość. Pamięć. Wspomniane relacje, jakie go łączyły z ludźmi wokół muszą być i są na nowo zweryfikowane podczas tego niełatwego wywiadu, który przybliża problem imigrantów, związków, rodziny i nie załatwionych spraw. Zwolennicy literatury pięknej nie zawiodą się tym tytułem, którego autor zgromadził już na swoim koncie liczne nagrody.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

"...cały czas próbował znaleźć coś nowego, jakby nie potrafił czerpać przyjemności z tego, co miał. Im więcej mówił o wypełnianiu konta doświadczeń, tym bardziej wydawał się pusty." Nietuzinkowa przygoda czytelnicza, świeży powiew oryginalnej literatury, ciekawy format snucia historii, zgrabny i lekki styl pisania. Zagłębiamy się w sugestywnie wytworzony klimat, poddajemy się mu z przyjemnością i zainteresowaniem. Przypatrujemy się migawkom z życia głównego bohatera, skrawkom toczącej się o nim opowieści, poszarpanym fragmentom retrospekcji, dowodom uczestnictwa w zdarzeniach, indywidualnie zapamiętanym i interpretowanym przez bliskich i znajomych. Kolorystyka obrazów z życia Samuela zmienia się w zależności od tego, kto o nim opowiada. Natychmiast dostrzegamy też różnorodne ich formy i kształty. Ale jak zbudować wiarygodny portret osoby, która zanika już powoli w pamięci innych, przesuwa się na dalszy plan, usuwa z wiodącej ścieżki, aby zrobić miejsce dla kolejnych wspomnień? Nagła śmierć Samuela staje się w pewien sposób idealizować i gloryfikować wyrażane wcześniej wobec niego odczucia miłości, przyjaźni czy zwykłej znajomości. Po niedowierzaniu, wyrzutach sumienia, poczuciu winy, straty i żalu, stopniowo słabnie ranga tragicznego zdarzenia, powiązania z ważnością łączących relacji i wrażeniem niezbędności obecności Samuela w życiu. Piękna, porywająca, refleksyjna powieść o cenności życia, o miłości, przyjaźni, zaufaniu, potrzebie bliskości, zrozumienia i akceptacji. Konieczność poczucia sensu istnienia, częste zniekształcanie najważniejszych wartości w życiu człowieka wobec pospiesznego rytmu codzienności, niesprzyjającemu jego celebracji i dopieszczaniu. W mniejszym lub większym stopniu godzenie się na prowizoryczne rozwiązania czy mało satysfakcjonujące substytuty. Po spotkaniu z książką pojawia się wiele zagadnień do głębszych i szerszych przemyśleń, nasuwają się pytania dopominające się uwagi, spokojnego rozważenia, aktywowania postawy wykraczającej poza zwykłe odnotowanie i przyjęcie do wiadomości. Znakomita propozycja czytelnicza, warto zdecydować się na sięgnięcie po nią, wywołuje intensywne i przenikliwe emocje. Obrazuje zderzenie tego, co sami o sobie sądzimy, z tym, jak postrzegają nas inni. Nasze umiejętności dostosowania się, niczym kameleon do środowiska społecznego, przybierania barw zależnych od tego, z kim właśnie żyjemy, pracujemy, rozmawiamy. Jak bardzo własne doświadczenia życiowe rzutują na odbiór innych osób, mierzenie ich swoimi kategoriami, przypisywanie cech, które wydają się oczywiste, a jednak będące w zaprzeczeniu czynów i zachowań danego człowieka? Czy czyniąc dobro faktycznie myślimy o innych, czy też raczej o własnym komforcie psychicznym i dążeniu do spełnienia? bookendorfina.pl

(Kliknij aby rozwinąć opinię)