Tal
Zbigniew Białas

W okresie międzywojennym społeczeństwo polskie poruszone było dwoma procesami sądowymi: sprawą guwernantki Gorgonowej oskarżonej o zabójstwo swojej podopiecznej i sprawą przedsiębiorcy Grzeszolskiego podejrzanego o otrucie żony i dwójki swoich dzieci.

 

Zbigniew Białas przestudiował wszystkie materiały prasowe z lat 1936-1939 jakie się ukazały w związku ze sprawą Pawła Grzeszolskiego i napisał na ich podstawie powieść obyczajowo-kryminalną pt.,,Tal".

 

Paweł Grzeszolski jest inżynierem i chemikiem, właścicielem warsztatów ,,Pegeya" oraz kierownikiem działu sprzedaży w Rurkowni Huldczyńskiego w Sosnowcu. Jego żona Anna od kilku tygodni coraz gorzej się czuje, nie ma siły na nic, nie może jeść, wymiotuje wypadają jej włosy, bolą nogi. Kiedy mdleje przy śniadaniu mąż wzywa lekarza, który stwierdza zatrucie pokarmowe. Niestety w nocy jej stan się pogarsza i nad ranem umiera. Doktor Anisfeld podejrzewając u kobiety zatrucie chloral hydratem idzie na policję i zgłasza tam swoje wątpliwości. Komisarz Payonk zaczyna badać sprawę.

Wkrótce bliźnięta Grzeszolskich - Jurek i Lucyna również zaczynają chorować i mają takie same objawy jak ich nieżyjąca już matka. Po kilku latach dzieci umierają, a sekcja zwłok wykazuje zatrucie metalem ciężkim-talem. Sosnowiczanie oskarżają o zbrodnię ojca dzieci, piętnują go, robią mu różne złośliwości. Mężczyzna zostaje zwolniony z pracy dopóki nie wyjaśni się jego sytuacja w związku z oskarżeniami. 

 

Zbigniew Białas doskonale przedstawił narastającą i gęstniejącą atmosferę grozy na ulicach Sosnowca. Bohaterowie dzielą się swoimi emocjami, podejrzeniami i obawami. Doskonale zarysował konflikty obyczajowe pomiędzy poszczególnymi osobami np. siostry Anny Grzeszolskiej- Genki Kuczalskiej z Pawłem Grzeszolskim, z którym miała romans, albo jej konfliktu z kochanką Pawła - Pelagią Staciwińską, która została później jego żoną. Stopniowo ujawniał trudne relacje pomiędzy rodziną Grzeszolskich i Bugajów-teściów Pawła. Nakreślił trudną sytuację drugiej żony Grzeszolskiego -Pelagii, którą ludzie obrzucają na ulicy wyzwiskami, nie chcą obsługiwać w sklepie, dzieci rzucają w nią kamieniami. Kobieta zostaje zaszczuta i wychodzi z domu tylko nocą w towarzystwie męża.

 

Autor bardzo realnie przedstawił życie codzienne w okresie międzywojennym, a także stosunki polsko-żydowskie. Bez trudu można wyobrazić sobie spacer ulicami Sosnowca, wygląd sądu,  mieszkań czy zakładu pracy. 

 

,,Tal" pokazuje całkowitą kompromitację sądownictwa, bo do dziś nie wiadomo, czy w ogóle doszło do popełnienia zbrodni przez Grzeszolskiego. Samo śledztwo kilkakrotnie przerywano, bo nie można było zebrać wystarczających dowodów. Proces od początku był istnym widowiskiem i budził emocje w całej Polsce. Pawła Grzeszolskiego bronił adwokat z Warszawy dr Zygmunt Hofmokl-Ostrowski znany z wygrywania bardzo trudnych i kontrowersyjnych spraw.

 

,,Tal" to lektura, która sprawi, że sami będziecie gubić się w domysłach, zmieniać zdanie i uparcie dążyć do wyjaśnienia kto tak naprawdę otruł kobietę i jej dzieci. Polecam:)

Więcej na:  http://magiawkazdymdniu.blogspot.com/

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Tal, pierwiastek chemiczny z grupy borowców, wykorzystywany do sporządzania trutek przeciwko insektom i gryzoniom to główny winowajca w powieści ,,Tal" Zbigniewa Białasa. Z zeznań profesora Siengalewicza, znawcy trucizn, specjalisty w dziedzinie medycyny sądowej, czytelnik dowie się o działaniu talu na organizm człowieka. Bowiem tal to cichy i podstępny zabójca, działający powoli, ale skutecznie. Nie wiadomo, kto użył talu, by zabić rodzinę Pawła Grzeszolskiego, by zniszczyć inżyniera? Sam oskarżony nie przyznawał się do winy, choć opinia publiczna twierdziła co innego, zwłaszcza mieszkańcy Sosnowca. A jak było naprawdę? Czytelnik musi wczytać się w powieść i wysnuć własne wnioski. Fakty są następujące: w styczniu 1933 roku umiera Anna Grzeszolska, otyła żona inżyniera, trochę marudna i zaniedbana. Wiosną 1934 roku w ciągu 2 miesięcy umierają 16-letnie bliźnięta - najpierw anemiczny, jąkający się Jerzy, potem nieco buntownicza Lucyna, a służąca Cabajówna trafiła do szpitala z dziwnymi objawami. Za dużo tych śmierci w jednej rodzinie w tak krótkim czasie. Sprawa od początku budziła podejrzenia u niektórych osób. Miała je zwłaszcza młodsza siostra denatki, Genia Kuczalska. To kobieta nadpobudliwa i zazdrosna o kochankę Grzeszolskiego, a wzgardzona mogła stać się mściwa. Fakt jest taki, że ktoś podawał tal w posiłku rodzinie inżyniera. Powieść Zbigniewa Białasa mieści się w kategoriach gatunkowych ,,non-fiction novel". Historia przedstawiona w książce to autentyczne wydarzenia w otoczce historycznej połączone z wyobraźnią autora. Wszyscy główni bohaterowie to prawdziwe postacie z lat 30-tych XX wieku, których nazwiska pozostały zachowane. Przy pisaniu powieści autor korzystał z wszelkich dostępnych relacji dotyczących sprawy Pawła Grzeszolskiego: artykułów w gazetach, książek, danych meldunkowych, książek telefonicznych i teleadresowych. Bezspornym faktem jest, że w Sosnowcu na ulicy Rybnej 8 mieszkała rodzina Grzeszolskich, z której 3 osoby zmarły w tajemniczych okolicznościach. Mówi nawet o tym przyśpiewka z okresu tamtych wydarzeń: ,,Na ulicy Rybnej Pod numerem trzecim Otruł pan Grzeszolski Żonę z dwójką dzieci". (s. 234) Chłopcy, którzy napisali piosenkę, nieco skłamali z numerem trzecim, ale dla nich ważny był rym. A co było ważne dla sędziów? Ponad 130 świadków i 9 biegłych. O tym głównie w drugiej części powieści. Autor dokładnie przedstawił kolejne etapy rozprawy sądowej i apelacji. Lata 30-te charakteryzowały się w sądownictwie rozbudowaną strukturą i rozrywką dla mas. Miejsca w salach sądowych były biletowane. Na porządku dziennym było odwoływanie się od wyroków, dlatego także sprawa Grzeszolskiego nieco się ciągnęła i przeszła przez kilka stopni instancji sądu. ,,Jeśli komuś się wydaje, że lata trzydzieste w Polsce to był czas meloników, kabaretów i strusich piór, należy takiej osobie uzmysłowić, że lata trzydzieste w Polsce to był dosyć ponury czas procesów, apelacji, kasacji, pieniactwa i ogólnego szwendania się po sądach". (s. 241) Ale i tak odnoszę wrażenie, iż w latach 30-tych szybciej i sprawniej to się toczyło niż dziś. Ciekawa jest otoczka historyczna. Wygląd sosnowieckich ulic czy mieszkań, krakowskiego hotelu czy sądu, ówczesne stroje, a nawet panujące wówczas niepokoje społeczne - czy to mieszkańców Pogoni, czy to wspominanych Żydów w sprawie ustawy o uboju rytualnym. Autor starannie przedstawił bohaterów. Po sposobie wysławiania się czy zachowywania danej osoby można określić jej status społeczny, tak ważny w tamtym okresie. Widać to też na podstawie relacji między mieszkańcami czy pracownikami. ,,Tal" to obraz polskiego społeczeństwa z lat 30-stych, obraz miłości i nienawiści. Narrator dodaje wiarygodności opisywanym wydarzeniom, umieszczając je na tle autentycznych wydarzeń z tamtych lat. Wspomniany jest koncert Kiepury i jego ślub. Pojawiają się nazwiska: Piłsudski, Mościcki Pola Negri oraz Hitler i Göring. Czytelnik trzyma w ręku ciekawą książkę. Nie jest łatwo odróżnić, gdzie kończy się prawda historyczna, a zaczyna wyobraźnia autora, na ile owe autentyczne wydarzenia zostały wzbogacone wyobraźnią pisarza. Te dwa różne światy zostały umiejętnie i doskonale ze sobą splecione. Powieść składa się z 3 części i posłowia, w którym zostały przedstawione dalsze powojenne losy bohaterów. Pierwsza część to opis wydarzeń, które doprowadziły do tragedii rodzinnej, druga to opis rozprawy sądowej nad Grzeszolskim, a trzecia to przedstawienie wydarzeń rozgrywających się w Krakowie. Język jest przejrzysty, narracja barwna, choć w części drugiej ma znamiona reporterskie. ,,Tal" to współczesna próba odtworzenia autentycznych wydarzeń sprzed lat. Zbigniew Białas nie feruje wyroków. Sprawa Grzeszolskiego jest zarazem rozwiązana i nierozwiązana. Dlaczego? O tym każdy musi dowiedzieć się sam z kart powieści, a przy okazji zabawić się w detektywa, policjanta i sędziego.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)