Skrzywdzeni i poniżeni
Fiodor Dostojewski;

GALERIA UPADŁYCH DUSZ

„Skrzywdzeni i poniżeni” to jedna z mniej znanych powieści w dorobku Fiodora Dostojewskiego. Zawierająca elementy biograficzne, sentymentalna opowieść o miłości, przebaczeniu i rozpaczy. Książka ukazała się w nowym, pięknym wydaniu wydawnictwa MG.

Iwan Piotrowicz to ubogi pisarz. Chwyta się dorywczych prac, pisze artykuły i wreszcie udało mu się opublikować pierwszą powieść. Jest platonicznie zakochany w Natalii, która swe serce oddała Alioszy. Syn księcia, Aliosza, to trzpiot i bałamut. W porywie serca Natalia opuszcza rodzinny dom, by rozpocząć życie z ukochanym. Czy dane im będzie zaznać szczęścia? Jaką drogę musi przejść młode serce, by odnależć ukojenie?

Charakterystyczny w stylu Dostojewskiego jest pewien archetyp postaci. I już na wczesnej drodze pisarskiej autora jest on zarysowany, czego „Skrzywdzeni i poniżeni” są świetnym przykładem. Zły to okrutnik, zakamuflowany rozpustnik, człowiek chytry i pozbawiony empatii. Ten dobry to zawsze postać tragiczna, pełna wzniosłych ideałów, skazana na cierpienie. Ten dobry, to postać nieskalana, krzyształowa. Dostojewski był mistrzem portretów psychologicznych postaci. I niezmiennie urzeka mnie to, jak te postaci dobre, szlachetne, choć mogłyby uchodzić za wyidealizowane, są zawsze tak świetnie skomponowane i przekonujące. Lubię tych dobrych u Dostojewskiego. Iwan Piotrowicz przypomina mi nieco póżniejszego bohatera wykreowanego przez Dostojewskiego - księcia Myszkina. Obie te postaci łączy czystość serca, bezinteresowność i pewna naiwność. W prozie Dostojewskiego zawsze poznajemy bogatą plejadę bohaterów i każdy z nich ma własny, niepodrabialny rys psychologiczny. Iwan, Natalia, książę, rodzice Natalii i mała Helena – jacyż oni są prawdziwi, jak chwytają za serce. Intensywnie śledzimy ich dzieje i podświadomie czekamy na szczęśliwy koniec.

Mimo tego, iż „Skrzywdzeni i poniżeni” nie są arcydziełem jak „Zbrodnia i kara” czy „Bracia Karamazow” to już na tym etapie twórczości Fiodora Dostojewskiego czuć jego geniusz. Z jakim zapałem, artyzmem i wyczuciem pisze o ludzkich namiętnościach ! Tragizm postaci, nędza i wielkie porywy serca – Dostojewski jest autorem, którego niezmiennie cenię od ponad dwudziestu lat i zawsze potrafi mnie poruszyć. Budzi w mojej duszy uśpione nuty, przenosi mnie na mroczne i zimne ulice Petersburga, gdzie bieda i poniżenie walczą o przetrwanie.

Polecam lekturę tej książki osobom, które dopiero chcą rozpocząć przygodę z rewelacyjną twórczością mistrza. To dobry start. Powieść pozbawiona jeszcze pewnego patetyzmu utworów późniejszych, dywagacji i rozważań filozoficznych tak charakterystycznych dla chociażby „Braci Karamazow”. Dobre tempo akcji, intrygująca fabuła i galeria wyśmienitych ludzkich portretów. Mało kto potrafił tak jak Dostojewski pisać o bólu, krzywdzie i niesprawiedliwości. Jego teksty pozostają uniwersalne do dziś. Zmieniają się epoki, ludzkość ewoluuje, literatura zyskuje nowe twarze, a Dostojewski trwa na straży sprawiedliwości społecznej. Ileż emocji, smutku, cierpienia jest na kartach jego stron. Ile fascynujących spotrzeżeń. Ile prawdy.

„Skrzywdzeni i poniżeni” to także portret samego Dostojewskiego zawarty w postaci Iwana Piotrowicza. Młodego, ambitnego i wrażliwego pisarza, który klepie biedę i marzy o wydaniu wielkiego dzieła. Zmyślny obserwator, człowiek o otwartym umyśle i poczciwy chłopak, którego chcielibyśmy znać. Fenomenalnie ukazane rosyjskie realia i życie w wielkim mieście. Mieście, które jednym przynosi szczęście a innych spycha na dno rozpaczy. Diabeł gorąco poleca.

Od jakiegś czasu rozsmakowałam się w prozie Fiodora Dostojewskiego. Sięgam po kolejne pozycje z jego dorobku i nie mogę się nadziwić, jak głęboko potrafił zaglądać w zakamarki ludzkich dusz, pokrętnych, złych, ale też tych          dobrych, oddanych, kochających.

Petersburg, XIX wiek. Głowny bohater, a zarazem narrator Iwan Piotrowicz jest pisarzem żyjącym na granicy ubóstwa. Współpracuje z dziennikami, pisze artykuły i wierzy, że uda mu się napisać dobrą książkę. Opisuje swoje życie i zajęcie to pozwala mu nie umrzeć ze zgryzoty. Minione wspomnienia wzruszają go aż do bólu, dlatego je spisuje, aby w końcu nabrały spokojnego, bardziej uporządkowanego charakteru. Pisanie chłodzi dawne wspomnienia i chorobliwe mrzonki obraca w pracę.

Bohaterowie w książce są zróżnicowani i mają rozbudowaną sferę duchową. Iwan jeszcze w dzieciństwie został sierotą i wychowywał się w domu Mikołaja Sergieicza Ichmieniewa, który przygarnął go z litości i wychowywał razem ze  swoją córką Nataszą. Mikołaj to człowiek prosty, dobry, szczery, uczciwy, bezinteresowny, szlachetny, naiwnie romantyczny, którego ująć można tylko serdecznym i przyjacielskim zachowaniem, a nie pieniędzmi i bogactwem. Wychowując pod swoim dachem Iwana i Nataszę nie przypuszcza, że w przyszłości mogą wyniknąć z tego problemy. Na jego drodze staje książę Piotr Aleksandrowicz Wałkowski, właściciel majątku Wasiliewsie, który jest przystojny, obdarzony wieloma zaletami, dowcipem, smakiem, niewyczerpaną wesołością. Jest w nim coś zwycięskiego i czarującego, coś co przyciąga do niego nie tylko kobiety, ale zjednuje także mężczyzn. Wałkowski dzięki sukcesom towarzyskim i hrabiemu Naińskiemu ugruntowuje swoją karierę w Petersburgu oraz powiększa swój majątek. Wysyła swojego dziewiętnastoletniego syna Aleksego Piotrowicza do zarządcy swoich dóbr w Wasiliewskie, Mikołaja Sergieicza, aby ten nauczył pierworodnego rozumu, naprawił lekkomyślny charakter i wdrożył surowe zasady. Aliosza to miły, ładny, słaby i nerwowy chłopak, a jednocześnie wesoły, prostoduszny, z otwartą duszą, zdolną do najszlachetniejszych wzruszeń, z sercem kochającym, szczerym i wdzięcznym. Początkowe bardzo dobre relacje Wałkowskiego i Ichmieniewa psują się. Książę szykanuje rządcę, oskarża go o kradzież i niegospodarność, zarzuca, że pozwolił swojej siedemnastoletniej córce Nataszy rozkochać w sobie jego syną. W złości zamierza odebrać Mikołajowi ostatni kawałek chleba. Problemy narastają i cierpi z tego powodu coraz wiecej ludzi.

W tej powieści jest wiele nawiązań do życia Fiodora Dostojewskiego. Pierwsza powieść Iwana Piotrowicza to nawiązanie do ,,Biednych ludzi'' debiutu Dostojewskiego, któremu towarzyszyła atmosfera przychylności i uznania. Krytyk B. z powieści ,,Skrzywdzeni i poniżeni", to Wissarian Bieliński, który uznał Dostojewskiego za nowego Gogola. Iwan po napisaniu pierwszej książki jest pełen entuzjastycznych nadziei i marzeń, kocha swoją pracę, zżywa się z postaciami, które sam stworzył, kocha je, cieszy się i smuci razem z nimi. W powieści autor wyidealizował go, nadał mu tylko cechy pozytywne, altruistyczne.

,,Skrzywdzeni i poniżeni" to piękna i sentymentalna powieść, w której autor ukazuje jasne i ciemne strony z życia ludzi w Petersburgu. Zło, zgnilizna moralna, zawiść, ale też miłość, dobroć, wielkoduszność. Ciekawie połączone wątki, dobitne i wzruszające opisy relacji międzyludzkich, doskonale wyrażone uczucia i emocje bohaterów. Wzruszająca i wyjątkowa powieść z początkowego okresu twórczości Dostojewskiego. Polecam ją wielbicielom klasyki i literatury rosyjskiej:)