Sennik polski. Literatura, wyobraźnia i pamięć
Wojciech Owczarski

Jak traktujemy sny? Czy Polak to ten, który sen odrzuca, heros bez potrzeby odpoczynku? A może z przyjemnością oddajemy się marzeniom sennym, które stają się inspiracją? Temat wydaje się arcyciekawy, ale jak dotąd nie mieliśmy możliwości jego zgłębienia. Wojciech Owczarski również był zafascynowany tą kwestią i na nasze szczęście podjął się zbadania tematu snu w literaturze polskiej.

Obok snu Owczarski bada pamięć i wyobraźnię, a ściślej: korelację między nimi, te dociekania mają charakter interdyscyplinarny. Przede wszystkim jednak autor usiłuje ustalić tożsamość śniącego. Obszar poszukiwań rozciąga się od literatury romantycznej aż do współczesności. Ale „Sennik polski” to również niezwykle ciekawe rozważania na temat snów w ogóle. Postawiono tu wiele interesujących pytań (m.in. Czym są ustne relacje snów? Skąd się bierze sen? Jaką rolę odgrywa pamięć we śnie? Czy ten ja, który śni, i ten ja, który jest śniony, to ten sam ja?), a odpowiedzi na nie szuka się u najznamienitszych specjalistów, np. u Freuda, Junga czy Hartmanna, nie pomijając choćby „onejrokrytyki”.

Owczarski analizuje m.in. sny Mickiewicza, których wspomnienia poeta zapisuje w wierszach. Okazuje się, że sen był bardzo ważnym elementem w życiu Słowackiego, zwłaszcza jeden konkretny, dotyczący jego matki (wieszcz bardzo późno zaczął ufać marzeniom sennym, dopiero po tzw. mistycznej przemianie). Na podstawie dzieł Gombrowicza autor pokazuje, jak sny wpływają na proces twórczy. Omawia kapryśny stosunek do snu Wielkiej Piątki Skamandrytów. Analizuje koszmary senne (wcale niezwiązane z wojną) K. K. Baczyńskiego. Na podstawie „Biegunów” wyjaśnia, czym jest „sen ironiczny”. „Sennik…” otwiera nowe sposoby (oraz możliwości) odczytywania dzieł literackich i poglądów ich twórców.

Publikacja określa funkcje, jakie sen pełni w konkretnych utworach, ukazuje budowę literackich wizji sennych marzeń, wreszcie  opowiada o tym, co sen (i sposób jego śnienia) mówi o podmiocie. Poza badaniem snu i przede wszystkim śniącego „Sennik…” to świetne omówienie stylu poetów, charakterystycznych chwytów literackich, częstych motywów. Owczarski pokazuje, jak wiele można wyczytać przy uważnej, niespiesznej lekturze. Jak jedna dyscyplina dopełnia inne. Zwraca uwagę na misternie budowane powieści, w których ważny jest każdy detal.

Tę książkę czyta się bardzo dobrze dzięki inteligentnemu, współczesnemu językowi publikacji, humorowi (widocznemu m.in. w tytułach rozdziałów) i przede wszystkim ciekawemu tematowi. Owczarski z wielką dociekliwością penetruje polskie sny, wciąga czytelnika w swój niezwykły dyskurs i spełnia marzenia o wnikliwej analizie jednego z najciekawszych tematów ludzkości.

Ostatni rozdział to wynik badania, jakie autor przeprowadził na snach pensjonariuszy domów spokojnej starości. Szczególnie interesowała go teoria o terapeutycznym działaniu snów.

Zachęcam do lektury, do odkrywania, ile i co znaczy sen dla bohatera literackiego/podmiotu lirycznego, dla jego twórcy czy nawet dla samego czytelnika.