Pewnej zimowej nocy
Simon Sebag Montefiore

Po przeczytaniu "Szeptów..." Orlando Figesa i "Poślij chociaż słowo" tego samego autora zamierzałam sobie czytelniczo odpocząć. Nic z tego jednak nie wyszło, zachciało mi się bowiem zapoznać ze stroną wydawnictwa Magnum, a tam odkryłam powieść, której autor oparł się właśnie na wyżej wymienionych tekstach i przedstawił problem rzeczywiście zaistniały w Moskwie lat 40-tych: oto grupa dzieci czołowych partyjnych dygnitarzy, ucząca się w elitarnej szkole, zakłada coś w rodzaju koła teatralnego i bawi się w odgrywanie scen z "Eugeniusza Oniegina". Kibicuje im nauczyciel literatury, były więzień, a cała historia żywo przypomina sceny ze "Stowarzyszenia umarłych poetów". Pewnego dnia, podczas jednego ze spotkań, dwoje uczniów odgrywających scenę pojedynku - zostaje zastrzelonych. Brutalne i pozbawione wszelkiej logiki śledztwo zatacza coraz szersze kręgi, ociera się o Wasilija Stalina, splata z rzekomym spiskiem lekarzy i aferą w lotnictwie; młodzież, a potem także kilkuletnie, małe dzieci (rodzeństwo zamieszanych w sprawę uczniów) dostaje się na Łubiankę i zostaje poddana wielotygodniowym przesłuchaniom w kazamatach NKWD. Mimo rozpaczliwych starań młodym ludziom nie udaje się zatrzymać przy sobie kilku rodzinnych tajemnic. Zaczynają się aresztowania członków ich rodzin. Tymczasem nawet najtwardsze partyjne osobistości mają wiele emocjonujących tajemnic do ukrycia.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Jeśli Twoje dzieci zostałyby zmuszone do złożenia zeznań przeciwko tobie, jakie straszne tajemnice by ujawniły? Moskwa. Rok 1945. Stalin świętuje zwycięstwo nad Hitlerem. Brzmią salwy wystrzałów. Na pobliskim moście nastoletni chłopiec i dziewczynka leżą martwi. Ale to nie jest zwykła tragedia i nie są to zwykłe nastolatki, ale dzieci ważnych osobistości, które uczęszczały do najbardziej ekskluzywnej szkoły w Moskwie. Czy to morderstwo? Samobójstwo? A może spisek przeciwko państwu? Ich przyjaciele zostają aresztowani i zmuszani do zeznań. To początek przerażającej nagonki, która wkrótce odkrywa głęboko skrywane tajemnice...

Simon Sebag Montefiore to wybitny biograf Stalina. Jednak tym razem Wielki Wódź nie jest tu głównym bohaterem. To książka o miłości, więzach rodzinnych, cudzołóstwie, młodości, przyjaźni, strachu, nadziei, oszustwach, przemocy psychicznej, tajemnicach, literaturze, przywilejach, bolszewickiej wierze i jej nieubłaganych zasadach. To ciekawe połączenie thrillera politycznego, historii miłosnej i powieści historycznej. Takiej powieści jeszcze nie czytałam.

Nastolatkowie są zmuszani do składania zeznań przeciwko swym rodzicom, przyjaciołom. Każde słowo może być wykorzystane przeciwko nim teraz i w przyszłości. Strach, lęk przenikają do ich życia. Ciągłe przesłuchania, szantaż, kara, spiski, fałszowanie prawdy, tajemnice i nadzieja. Wszyscy, za wszelką cenę, starają się przeżyć. Miłość, wyrzuty sumienia, zdrada.

Fabuła została oparta na faktach. Poczucie paranoi tamtych czasów jest ukazane w wiarygodny sposób. Przeniosłam się w czasy gdy Stalin, mimo wygranej II wojny światowej, wciąż podejrzewa swych generałów. Simon Sebag Montefiore jest dobrze zorientowanych w taktyce terroru reżimu Stalina. Powieść nabiera rozpędu thrillera w momencie, gdy tajna policja stara się ustalić, czy ten dziwny incydent jest morderstwem, samobójstwem czy spiskiem przeciwko państwu. Jednocześnie rodzice uczniów - czołowi członkowie Politbiura - próbują ukryć własne tajemnice i są gotowi poświęcić nawet swoje potomstwo.

Postacie literackie i historyczne wymieszane są tu bardzo płynnie. Dobra znajomość osoby Stalina, członków i życia Politbiura pomogła autorowi przedstawić tamte zdarzenia bardzo autentycznie. Wielki Wódź został tu zaprezentowany jako człowiek zmęczony, sarkastyczny, sadystyczny, zawsze czujny i gotowy. Natomiast Berię poznałam jako człowieka złego i chorobliwego w swych seksualnych upodobaniach. W powieści pojawia się również wiele postaci fikcyjnych. Wszystkie są scharakteryzowane bardzo szczegółowo.

Opisy są tak sugestywne i dokładne, że ujrzałam ulice Moskwy po zwycięstwie nad nazistami. Szkołę, do której chodziły ofiary. Pokoje przesłuchań. Poczułam zapach potu, moczu. Usłyszałam dźwięk szlifowania zamków. Dla mnie ciekawymi fragmentami były opisy nędznych mieszkań ludzi z niższych klas społecznych, którzy żyli w zastraszających warunkach. I ten rażący kontrast pomiędzy ich "domami" a tymi zamieszkałymi przez elitę kremlowską. Natomiast ustępy dotyczące przesłuchań są tu, według mojej opinii, najbardziej drastyczne. Ściany pomieszczeń roją się od zaschniętej krwi, materace mają plamy moczu. Tysiące żyć tu wygasło, a większość ofiar była niewinna. Byli bici, zastraszani, głodzeni, odizolowani.

Simon Sebag Montefiore pisze tak dobrze, że czytanie tej powieści było dla mnie czystą przyjemnością. Utkał pełną napięcia i satysfakcjonującą fabułę, dostarczając mi niespodzianek do ostatniej strony. Cały czas mnie czymś zaskakiwał. Zręcznie przywołał okropności w świecie, w którym nie można ufać nawet swoim bliskim. Pozwolił mi ujrzeć ten dziwny i przerażający świat. Dzięki głębokiej wiedzy autora, jego wyobraźni i talentowi miałam okazję przeczytać niezapomnianą powieść. Polecam.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)