Księża z Katynia
Patryk Pleskot;

Służba Ojczyźnie: Patrioci w sutannach
 
Wiosna 1939 roku przyniosła zapowiedź czegoś nieuchronnego, sytuacja międzynarodowa była bardzo napięta. Wobec powyższych okoliczności, w życie weszło rozporządzenie Prezydenta RP, w myśl zapisów tego dokumentu, na wojskowych kapelanów powołano 542 duchownych rzymskich oraz księży innych wyznań. W przypadku konfliktu zbrojnego od razu mieli trafić na front. Ówczesna II Rzeczpospolita stanowiła mozaikę etniczną, religijną, dominowało wyznanie rzymsko-katolickie; istotną rolę odgrywały również: wyzwanie grekokatolickie, prawosławie, mojżeszowe oraz reformowane (protestanci).

Kapelani stanowili nieodłączną część korpusu oficerskiego sił zbrojnych, byli obywatelami w sutannach. Wedle umów międzynarodowych, należało ich traktować podobnie jak oficerów.
 

Wątki biograficzne ukazane w tej arcyważnej pracy są zbyt rozwlekłe, mogą zwyczajnie nużyć niewprawionego czytelnika. W Katyniu zginęli księża: Jan Ziółkowski, Antoni Aleksandrowicz, Dominik Drabczyński. W Charkowie życie stracili duchowni: Józef Czemerajda, Andrzej Niwa, Władysław Plewik. Inni kapelani, jak Józef Kacprzak, Mieczysław Janas czy Edmund Nowak, uśmierceni zostali w Twerze. Ofiarę z życia złożyli osoby wyznania reformowanego, prawosławnego... Zdarzyło się, że ktoś ocalał, ale stało się to wyłącznie przez przypadek...

Patryk Pleskot podaje, iż ustalono dane 31 kapłanów rozmaitych religii: 25 wyznania rzymsko-katolickiego, 3 prawosławnego. Wiadomo też, że oficjalna posługa kapłańska w obozach istnieć nie mogła. Naukowiec nadmienia o próbach samodzielnego zorganizowania życia religijnego, np. ciche msze, modlitwy.

Losy bohaterów są inspirujące, skłaniające do refleksji, czy jest patriotyzm, i w jaki sposób dziś służyć Polsce. Rola kapelanów była doniosła, zasługuje na upamiętnienie, w końcu to element naszej tożsamości narodowej.

Rzeczywiście jednak, podczas lektury można odnieść wrażenie nieuporządkowania treści; w tej materii podnoszone uwagi są jak najbardziej słuszne. Przyznam też, iż jestem głęboko zdumiona takim sposobem prowadzenia narracji przez wprawnego historyka, gdyż znam jego wcześniejsze publikacje, i tego rodzaju problemy nie występowały.

Z jednej strony ciekawa i straszliwa - pozwala uchylić rąbka tajemnicy na temat tego, jak wyglądało życie (a raczej egzystencja) w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Z drugiej strony może się wydać monotonna, jeśli kogoś mniej interesują wątki biograficzne, które w przypadku większości "bohaterów" książki są podobne. Oczywiście zamysł autora jest jasny - upamiętnić konkretne osoby, które stały się ofiarami zbrodni katyńskiej. Osoby, które prawdopodobnie z punktu widzenia osadzonych pełniły bardzo szczególną funkcję, bo dawały pocieszenie, wsparcie i nadzieję na lepszą przyszłość - jeśli nie w tym życiu, to w następnym. Trudno to czytać jednym ciągiem, raczej jest to lektura do zapoznawania się w odcinkach, by pomiędzy poszczególnymi sekcjami odpocząć i poświęcić chwilę na refleksję. Tak czy owak - warto przeczytać, jeśli ktoś choć trochę interesuje się tematami związanymi z obozami i ogólnie II Wojną Światową.