J.R.R. Tolkien. Biografia
Humphrey Carpenter

Przeciętnemu czytelnikowi dzieła, J.R.R Tolkiena znane są przede wszystkim z dwóch wielkich ekranizacji ,,Władcy Pierścieni" i ,,Hobbita". Filmy, różnie oceniane przez społeczność fanów Śródziemia, nie oddają w pełni niesłychanego dorobku brytyjskiego pisarza. Prawdziwi miłośnicy jego twórczości, sięgają do innych jego dzieł jak np. ,,Silmarillionu", który był tworzony przez cały okres jego długiego 81-letniego życia. Nie można również zapominać, że twórca Bilbo Bagginsa, Aragorna i Starego Tooka był z wykształcenia filologiem, autorem dziesiątek prac związanych z językiem angielskim oraz tłumaczem. Często pomijana, ale również istotna w jego życiu i twórczości była wiara katolicka, którą zaszczepiła w nim jego wcześnie zmarła matka Mabel Tolkien z domu Suffield. ,,J.R.R Tolkien. Biografia" nie jest zupełną nowością na polskim rynku. Jej pierwsze wydanie, ukazało się w Polsce w 1997 roku. Autorem książki jest Humhrey Carpenter, który napisał ją w 1977 roku. Podczas pracy nad książką, ściśle współpracował z rodziną pisarza, mając właściwie nieograniczony dostęp do archiwum Tolkiena. Owocem jego kilkuletniej pracy jest książka, która pochłania czytelnika tak jak wzburzona rzeka Upiorów Pierścienia, pragnących dorwać za wszelką cenę Froda. Zejdźmy jednakże z tej nieco pompatycznej ścieżki i przejdźmy do samej recenzji. Praca Carpentera została podzielona na VIII części, które opisują życie Tolkiena od nakreślenia jego przodków, a skończywszy na uroczystościach pogrzebowych pisarza. Jednakże pomimo wspominanego podziału pracy, Carpenter wyróżnił w swojej książce jeszcze jedną cezurę: lata 1892-1925 i 1925-1973, o której informuje czytelnika. Czym jest uzasadniona wspomniana datacja? Pierwsze trzydzieści lat życia Tolkiena można określić pasmem niespodziewanych wydarzeń, które rzutowały na jego życie i późniejsza twórczość. Aby nie być gołosłownym, chciałbym w tym miejscu wymienić kilka z nich: śmierć matki, fascynacja wiarą katolicką, niezwykle skomplikowane dzieje życiowej miłości Tolkiena do Edith Mary, podjęcie studiów (i walka o stypendium!), powołanie do wojska i służba wojskowa na froncie zachodnim w czasie I wojny światowej, narodziny dzieci, aż wreszcie objęcie stanowiska wykładowcy języka staroangielskiego na Oksfordzie. Następne 49 lat życia pisarza Carpenter określił jako ,,najzwyklejsze życie, takie jakie prowadziło nieskończenie wielu innych uczonych". Jest w tym dużo prawdy, poza faktem, że w okresie tego z pozoru spokojnego życia powstały najważniejsze dzieła Tolkiena, które przyniosły mu światową sławę. Niemniej postronny czytelnik, po przebrnięciu pierwszych 164 stron, które bardzo żywo opisują młodość twórcy ,,Władcy Pierścieni", z każdą następną stronnicą może poczuć się zniechęcony dalsza lekturą. Dlaczego? Otóż kolejne rozdziały koncertują się przede wszystkim na analizie twórczości Tolkiena. Prawdą jest, że pojawiają się wątki biograficzne, ale powiedzmy sobie szczerze, brytyjski pisarz nie należał do celebrytów, który wywoływał skandale, aby było o nim głośno. Tolkien ponad wszystko cenił sobie ciepły kominek, ,,cup of tea" i palenie fajki, niczym hobbici, z którymi notabene się utożsamiał. Jednym słowem od 167 strony aż do końca książki akcji prawie nie ma, jest analiza twórczości. Tym samym nie mogę się w pełni zgodzić z opinią na tylnej okładce, że książka jest prawdziwą gratką ,,dla tych, którzy przeczytali Hobbita dwadzieścia razy, jak i tych, którzy dopiero usłyszeli o skromnym profesorze Oksfordu". Należy to podkreślić, że książka jest adresowana przede wszystkim dla fanów twórczości Tolkiena, którzy wyszli poza kanon jakim jest ,,Władca Pierścieni" i ,,Hobbit". Jeżeli spełnia się powyższy warunek, lektura jest prawdziwą przyjemnością. Do tych największych należy odnajdywanie w biografii pisarza, wydarzeń, cech charakteru, nazw, które Tolkien przeniósł później na karty swojej powieści. Nie będę wchodził w szczegóły, aby nie psuć tej przyjemności, ale czytelnicy bez problemu rozpoznają archetypy postaci Samwise Gamgge, Galadrieli czy Gandalfa. Niezwykle ciekawie, nieco refleksyjnie jest przedstawiony wątek powstawania ,,Silmalirionu", który towarzyszy czytelnikowi przez całą książkę, wracając co jakiś czas. Warto go uważnie śledzić, ponieważ historia powstania tego dzieła, mówi wiele o charakterze brytyjskiego profesora i zawiera w sobie pewne przesłanie autora biografii. Książkę czyta się z prawdziwą przyjemnością, również dzięki świetnemu tłumaczeniu Agnieszki Sylwanowicz ,,Evermind", która wyjaśniła w przypisach niuanse języka angielskiego, pomocne dla lepszego zrozumienia czytanego tekstu. W książce zamieszczono również kilka ciekawych zdjęć z rodzinnego archiwum Tolkiena oraz fragmenty rękopisów i jego rysunków. Całość uzupełniają świetnie dodatki, które dotyczą drzewa genologicznego pisarza, chronologii wydarzeń życia oraz opublikowanych dzieł Tolkiena - zarówno w jego ojczyźnie jak i w Polsce. Jedynym minusem wydania jest pozłacany brzeg książki, który z czasem się wyciera i traci swój ,,blask". Cóż mogę napisać na sam koniec tej recenzji, jak nie to, że lektura biografii Tolkiena była dla mnie prawdziwą przyjemnością. Czytelnik otrzymuje biografie, która pozwala poznać Tolkiena jako filologa, płodnego pisarza, kochającego ojca, ale również pesymisty i samotnika, którego osobowość wymagała wiele cierpliwości ze strony jego żony. Pisząc krótko, jeżeli świat stworzony przez Tolkiena jest dla ciebie fascynujący i wciąż odkrywasz go na nowo, absolutnie, obok opublikowanych parę lat temu ,,Listów" musisz przeczytać prace Humphrey'a Carpentera.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Z Oxfordu do Śródziemia

 

Biorąc pod uwagę z jakim zapałem Tolkien podważał zasadność czytania biografii, jako uzupełnienia twórczości, zaskakujące jest, ile elementów jego własnego życiorysu przewija się w jego powieściach. Czytelnikom szukającym skandali i szokujących faktów biografia autorstwa Humphreya Carpentera nie przyniesienie większej satysfakcji, ale wszyscy miłośnicy prozy Tolkiena, którzy chcieliby poznać fascynujące początki Śródziemia, będą zachwyceni tym, jak prywatne życie pisarza nierozerwalnie splotło się z wykreowanym przez niego światem.

 

Lektura biografii Tolkiena dostarcza nie tylko wielu informacji na temat jego prywatnego życia, pracy pisarskiej czy uniwersyteckiej. Jest to również pozycja, która pod względem literackim sprawia czytelnikowi dużo przyjemności. Wyczuwalna jest duża sympatia Carpentera zarówno do Tolkiena, jak i jego twórczości, chociaż biografii nie nazwałbym laurką. Z jej treści wyłania się portret nieco specyficznego, ale bardzo sumiennego i godnego szacunku człowieka, dla którego rodzina, praca i spokojne życie były najważniejszymi wartościami.

 

Carpenter wnikliwie przedstawił źródła twórczości Tolkiena, jego fascynację językami, mitologią oraz religią (filozofią religii). Gdyby nie fakt, że książkę rozpoczyna relacja spotkania autora z pisarzem, w ogóle nie dałoby się odczuć, że jest to tytuł, który powstał w latach siedemdziesiątych - sposób poprowadzenia narracji w tym przypadku w ogóle się nie zestarzał.

 

Świetnie się składa, że biografia autorstwa Humphreya Carpentera doczekała się kolejnego wznowienia, ponieważ jest to pozycja obowiązkowa dla wszystkich miłośników Śródziemia i zapewne wielu czytelników czekało, aż tytuł ponownie pojawi się na rynku. Książka napisana z polotem - barwna, ale nie ubarwiona, ciekawie opisująca powstanie najsłynniejszych dzieł Tolkiena, ale bez wnikliwej analizy, która mogłaby podziałać na niektórych odstraszająco. Ja polecam!

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

TOLKIEN ODBRĄZOWIONY

 

W końcu dostaliśmy wznowienie książki ,,J.R.R. Tolkien: Biografia" i doskonale się składa, bo stare wydania na rynku wtórnym potrafią osiągać astronomiczne ceny, a tu teraz mamy znów, świetnie wydane i za logiczne pieniądze. Gratka dla fanów, tym bardziej, że to przecież dzieło, o którym zwykło się mówić ,,autoryzowana biografia". A przy okazji to już w sumie klasyka, wydana ledwie cztery lata po śmierci Tolkiena w 1977, a klasyka niemal zawsze jest dobrze napisana, satysfakcjonująca i dostarczająca świetnie podanej wiedzy o jednym z najciekawszych i najlepszych pisarzy.

 

Tolkien. Od dzieciństwa spędzonego w Afryce, przez życie ucznia, studenta i chłopaka zakochanego w dziewczynie, o którą chciał walczyć, po wielką sławę, jaką przyniosła mu twórczości literacka. I tak aż do końca, od najwcześniejszych lat, po te najpóźniejsze, od chwil samotności po rodzinne życie, wędrujemy, przyglądamy się temu wszystkiemu i odkrywamy krok po kroku.

  

https://ksiazkarniablog.blogspot.com/2023/10/jrr-tolkien-biografia-humphrey-carpenter.html

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Udana biografia. I tyle. Czytałam z przyjemnością, choć oczywiście nawet najdokładniejsze przedstawienie życiorysu tego człowieka w minimalnym tylko stopniu pozwala czytelnikowi go poznać. Chyba tylko znalezienie się w głowie Tolkiena dałoby możliwość lepszego zrozumienia wszystkiego, co się tam kłębiło.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)